[7ο ]
Επιμέλεια: στάθης Ασημάκης
Χρονικά
· ηλικία. Είναι ο ελιγμός κάποιου περί τον Ήλιον, δηλαδή το: «ποσάκις εἱλίχθη τις
πέριξ τοῦ ἡλίου».
· ώρα. Με την προφορά της δασείας που κατείχε,
αποκρυπτογραφεί την έννοια του χώρου. Το πού δηλαδή ακριβώς βρίσκεται και είναι
στραμμένη η γη στο χώρο, την καθορισμένη στιγμή σε σχέση με τα άλλα ουράνια
σώματα.
·
νόστιμον
ήμαρ. Ημέρα της επιστροφής.
·
πάντων
άξιον ήμαρ.
Ημέρα που αποζημιώνει, για όσα μέχρι τώρα έχεις υποφέρει.
·
νηλεές
ήμαρ. Η σκληρή, η ανελέητη, η
αναπόφευκτη μέρα.
·
πρόπαν
ήμαρ. Όλη την ημέρα.
·
μόρσιμον
ήμαρ. Ημέρα θανάτου
·
ήματα
πάντα. Σε όλη τη ζωή.
· βουλυτόνδε. Η ώρα που λύνονται τα βόδια από το ζυγό,
δηλαδή η ώρα του δειλινού.
·
αμφί δορπηστόν. Γύρω στην ώρα του δείπνου.
·
περί λύχνον αφάς. Το απόβραδο,
την ώρα που σκοτεινιάζει και ανάβουν τα
φώτα.
·
περί
αμφί αγοράν πλήθουσα.
Κοντά στο μεσημέρι. Την ώρα δηλαδή που η
αγορά είναι γεμάτη.
***
Οι ονομασίες των μηνών
που σήμερα χρησιμοποιεί η Δύση, οφείλονται στους Ρωμαίους.
Αρχικά, ο πρώτος μήνας
του έτους ήταν ο Μάρτιος
και οι μήνες ήσαν δέκα. Ο Μάρτιος δανείστηκε το όνομά του από το θεό Άρη, που
στα Λατινικά λέγεται Mars. Οι εξηγήσει που μπορούν να δοθούν είναι ότι :
α) Οι Ρωμαίοι ήταν
κατεξοχήν πολεμικός και κατακτητικός λαός, άρα ήταν φυσικό να έχουν σε πρώτη
προτεραιότητα το θεό του πολέμου Άρη.
β) Ο μήνας Μάρτιος σχετίζεται με την εαρινή ισημερία και το
ζώδιο του Κριού που συμβολίζει την αστραπή,
τη βίαιη δράση, τον ανδρισμό που τόσο
σχετίζεται με τη σύγκρουση και τη μάχη.
Ο μήνας Απρίλιος σχετίζεται με τη λατινική λέξη aperio =
ανοίγω, καθόσον τον μήνα αυτό ανοίγουν τα φυτά.
Ο μήνας Μάιος
σχετίζεται με τη λατινική λέξη majior (συγκριτικός βαθμός του επιθέτου
magnus = μεγάλος), καθόσον το μήνα αυτό τα φυτά μεγαλώνουν περισσότερο.
Ο μήνας Ιούνιος σχετίζεται με τη λατινική λέξη juvenis =
νέος, νεανικός, καθόσον τα φυτά έχουν πια φτάσει στη νεανική τους εποχή, στην
ακμή τους, πριν αρχίσουν να ωριμάζουν.
Ο επόμενος μήνας, πέμπτος
στη σειρά, λεγόταν αρχικά Κουϊντίλιους
(Quintilius) από τη λατινική λέξη quintus = πέμπτος. Αργότερα, ονομάστηκε Ιούλιος
προς τιμή του Ιουλίου Καίσαρα.
Ο επόμενος μήνας, έκτος
στη σειρά, αρχικά λεγόταν Σεξτίλιος (Sextilius) από τη λατινική λέξη
sextus = έκτος. Αργότερα ονομάστηκε Αύγουστος προς τιμή του αυτοκράτορα
Οκταβιανού Αυγούστου.
Οι επόμενοι μήνες
κράτησαν τα ονόματά τους Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος και Δεκέμβριος που σημαίνουν
αντίστοιχα έβδομος(septem), όγδοος(octo), ένατος(novem) και δέκατος(decem).
Στη συνέχεια ο Νουμάς (2ος στη σειρά βασιλιάς της Ρώμης), για να ξεπεράσει
τα προβλήματα του ημερολογίου πρόσθεσε, προτάσσοντας μάλιστα, στο
μηνολόγιο τους μήνες Ιανουάριο και
Φεβρουάριο.
Ο μήνας Ιανουάριος πήρε το όνομά του από το διπρόσωπο θεό των
Ρωμαίων Ιανό (θεό κάθε αρχής).
Ο μήνας Φεβρουάριος πήρε το όνομά του από τη λατινική λέξη
februus = καθάρσιος, καθαρτικός, επειδή
κατά το μήνα αυτό τελούνταν στη Ρώμη καθαρτήριες και εξαγνιστικές θρησκευτικές
τελετές [όπως π.χ. τα Λουπερκάλια από τα οποία, ίσως, προέρχονται και οι
γιορτές Ραγκουτσάρια, που τελούνται ακόμη και σήμερα σε ορισμένες περιοχές της
Βόρειας Ελλάδας].
***
Οι μήνες στο αρχαίο αττικό ημερολόγιο ήταν οι εξής :
Εκατομβαιών (15 Ιουλίου - 15 Αυγούστου)
Μεταγειτνιών (15 Αυγούστου - 15 Σεπτεμβρίου)
Βοηδρομιών
(15 Σεπτεμβρίου - 15
Οκτωβρίου). Αργότερα ο μήνας αυτός έγινε ο πρώτος μήνας του αττικού
ημερολογίου.
Πυανεψιών (15 Οκτωβρίου - 15 Νοεμβρίου)
Μαιμακτηριών
(15 Νοεμβρίου - 15
Δεκεμβρίου)
Ποσειδαιών
(15 Δεκεμβρίου - 15
Ιανουαρίου)
Ποσειδαιών ύστερος [Εμβόλιμος μήνας όταν απαιτείτο]
Γαμηλιών
(15 Ιανουαρίου - 15
Φεβρουαρίου)
Ανθεστηριών (15 Φεβρουαρίου - 15 Μαρτίου)
Ελαφηβολιών (15 Μαρτίου - 15 Απριλίου)
Μουνυχιών (15 Απριλίου - 15 Μαΐου )
Θαργηλιών (15 Μαΐου - 15 Ιουνίου )
Σκηροφοριών (15 Ιουνίου - 15 Ιουλίου)
***
Ο πιο τυχερός μήνας για
τους Έλληνες πρέπει να ήταν ο μήνας Βοηδρομιών
(15 Σεπτεμβρίου - 15 Οκτωβρίου), αφού κατά μια περίεργη σύμπτωση, οι
πλέον κρίσιμες μάχες που έκριναν την ύπαρξη των Ελλήνων και είχαν νικηφόρο
αποτέλεσμα γι’ αυτούς, είχαν συμβεί στο διάστημα αυτό και μάλιστα όχι μόνο στην
αρχαιότητα, αλλά και στη νεότερη ιστορία μας.
Για του λόγου το αληθές:
Το μήνα αυτό έγινε: η μάχη
του Μαραθώνα, η ναυμαχία της Σαλαμίνας, η μάχη των Πλαταιών - η
ναυμαχία στη Μυκάλη (την ίδια μέρα), η μάχη στα Γαυγάμηλα, που έκρινε τη διάλυση της Περσικής
Αυτοκρατορίας.
Τον ίδιο αυτό μήνα,
εθεωρείτο στην αρχαιότητα ότι είχε γίνει και η μυθική επίθεση των Αμαζόνων εναντίον της Αττικής. Αυτές,
παρόλο που έφτασαν μέχρι την περιοχή του Φιλοπάππου, τελικώς, νικήθηκαν κατά
κράτος και απεχώρησαν.
Στα βυζαντινά χρόνια, το
Φθινόπωρο (δεν αποκλείεται μέσα στα
χρονικά όρια του μήνα Βοηδρομιώνα [15 Σεπτεμβρίου - 15 Οκτωβρίου]) του 996
μ.Χ., ή του 997 μ.Χ. (σύμφωνα με τον καθηγητή Ζακυνθινό η ακριβής χρονολογία
δεν είναι πλήρως εξακριβωμένη), στις όχθες του πλημμυρισμένου ποταμού Σπερχειού
[μάχη Σπερχειού], ο βυζαντινός στρατηγός Νικηφόρος Ουρανός
κατατρόπωσε τις δυνάμεις του Βουλγάρου Σαμουήλ και κατάστρεψε τα σχέδια του
τελευταίου, για την κατάκτηση και προσάρτηση του ελλαδικού χώρου στο βουλγαρικό
Κράτος.
Στη νεότερη ιστορία μας,
η Άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821), που ήταν η πρώτη κορυφαία
και σημαδιακή νίκη των Ελλήνων στον εθνεγερτήριο αγώνα τους.
Η Ναυμαχία του
Ναυαρίνου (8 Οκτωβρίου 1827), που έκρινε το νικηφόρο τέλος της Επανάστασης
και την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους.
Αλλά και το Έπος του
Σαράντα (28η Οκτωβρίου 1940) δεν απέχει και πολύ από τον
τυχερό μήνα των Ελλήνων.
Το ενδιαφέρον είναι ότι
το όνομα του μήνα Βοηδρομιών προέρχεται από τη γιορτή που τελούνταν την περίοδο
αυτή προς τιμή του θεού Απόλλωνα, επειδή κάθε φορά που οι πιστοί τον
επικαλούνταν έτρεχε σε βοήθειά τους.
Και απ’ ό,τι αποδείχτηκε δεν ήταν
και λίγες οι φορές που βοήθησε τους Έλληνες και μάλιστα σημαντικότατα!
Ακόμη, μια από τις
κρισιμότερες μάχες που συνέβησαν μεταξύ Ευρώπης και Ανατολής, στον ελληνικό
χώρο, συγκεκριμένα η ναυμαχία της Ναυπάκτου, μεταξύ των χριστιανικών λαών της
Ευρώπης και των Τούρκων, συνέβη το πρωινό
της 7ης Οκτωβρίου του 1571, δηλαδή πάλι τον αρχαίο
μήνα Βοηδρομιώνα! Μάλιστα, στη σημαντικότατη αυτή ναυμαχία, όπου κατατροπώθηκε
ο τουρκικός στόλος και ανακόπηκε η πορεία της εξάπλωσης των Οθωμανών προς τη
Δύση, συμμετείχαν είκοσι (20) ελληνικά
πλοία από την Κρήτη και τα Ιόνια νησιά.
***
·
λευκή
ημέρα, αυτό που λέμε σήμερα «άσπρη μέρα» («Να δούμε μιαν
άσπρη μέρα»). Η ιστορία αυτής της φράσης είναι πολύ παλιά, κρατάει από τα
χρόνια του Περικλή. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο:
Όταν ο Περικλής έμαθε τη
συμφορά της στρατιάς του στη Σάμο, έτρεξε για βοήθεια. Μόλις έφτασε στο νησί,
άρχισε να περιτειχίζει τους εχθρούς, επιδιώκοντας να αλώσει την πόλη με δαπάνες και με σύμμαχο το χρόνο, παρά με
έκθεση των ανδρών του σε κινδύνους.
Επειδή όμως ήταν δύσκολο
να συγκρατήσει τους Αθηναίους, που βιάζονταν να συγκρουστούν, χώρισε το σύνολο
του στρατού σε οκτώ μέρη και έριχνε κλήρο, και σε όποιο τμήμα έπεφτε το άσπρο
κουκί, επέτρεπε σ’ αυτό να διασκεδάζει και να αναπαύεται, ενώ οι υπόλοιποι
εργάζονταν στα πολιορκητικά έργα. «Γι αυτό λένε ότι ονομάζουν “άσπρη μέρα”
αυτή που τους λαχαίνει κάποιο καλό, από το άσπρο δηλαδή κουκί».
***
Έχουν πει ή έχουν γράψει:
·
Ο
J.F.K. (John Fitzerald Kennedy): «Πρέπει να χρησιμοποιούμε το χρόνο
ως εργαλείο και όχι ως δεκανίκι».
·
Ο
Einstein: «Ο μόνος λόγος για τον οποίο υπάρχει η μέτρηση του χρόνου
είναι για να μη συμβαίνουν όλα ταυτόχρονα».
·
Ο
Αμερικανός συγγραφέας Ραλφ Έμερσον: «Το να γεμίζεις την ώρα σου, αυτό
είναι ευτυχία».
·
Ο
Σαίξπηρ: «Σπατάλησα το χρόνο μου, και τώρα είναι ο χρόνος που με
σπαταλά».
·
Ο
Αμερικανός κωμικός και συγγραφέας Σαμ Λέβενσον : «Μην κοιτάζεις το
ρολόι σου, κάνε ό,τι κάνει. Προχώρα».
·
Η
γνωστή ηθοποιός Κλαούντια Καρτινάλε: «Ζωή είναι το να ζεις από
ευχαρίστηση και όχι από καθήκον, να αποδέχεσαι τα γηρατειά, να αρνείσαι το
λίφτινγκ, να είσαι αληθινός πολίτης της χώρα σου».
·
Ο
διάσημος μουσικοσυνθέτης Γκουνώ: «Όταν ήμουν νέος συνήθιζα να λέω: ‘‘Εγώ’’.
Όταν πέρασαν λίγα χρόνια, έλεγα: ‘‘Εγώ και ο Μότσαρτ’’. Όταν ωρίμασα ως άνδρας,
έλεγα: ‘‘Ο Μότσαρτ και εγώ’’. Τώρα, όπως
όλοι ξέρετε δεν λέω παρά μονάχα : ‘‘Ο Μότσαρτ’’ ».
·
Ο
Αμερικανός ηγέτης του κινήματος των μαύρων Mάρτιν Λούθερ Κίνγκ:
«Στο τέλος θα θυμόμαστε όχι τις λέξεις
των εχθρών μας, αλλά τη σιωπή των φίλων μας», και «Πάντα είναι
ο κατάλληλος χρόνος για να κάνεις αυτό που είναι σωστό».
·
Ο
διάσημος Άγγλος ποιητής T.S. Eliot :
« Χρόνος παρών και χρόνος παρελθών,
ίσως και οι δυο παρόντες είναι
εις χρόνο μέλλοντα.
Κι ο μέλλων χρόνος
έγκλειστος εις χρόνο παρελθόντα.
Εάν ο χρόνος όλος είναι αιωνίως παρών,
όλος ο χρόνος είναι αλύτρωτος. »
·
Ο
Ρωμαίος στωικός φιλόσοφος Σενέκας:
«Χρειάζεται μια ολόκληρη ζωή για να μάθει
κανείς πώς να ζει. Και, πράγμα που μπορεί να σας ξαφνιάσει ακόμη περισσότερο,
χρειάζεται μια ολόκληρη ζωή για να μάθει κανείς πώς να πεθάνει.»