[14ο ]
Επιμέλεια : Στάθης Ασημάκης
Σύγχρονες
σκέψεις [γ]
· Σοφά λόγια μέσα από τις επιστολές το μεγάλου Γερμανού ποιητή Ράϊνερ Μαρία Ρίλκε:
«Μακάρι να το ’χε θελήσει ο Θεός να ’ταν
και τα χέρια μας σαν τα μάτια μας: τόσο έτοιμα να συλλάβουν το καθετί, τόσο
ανέμελα, όταν έρθει η ώρα να το ξαναφήνουν. Θα μπορούσαμε τότε να πλουτίσουμε
πραγματικά.
Ιδιοκτησία σημαίνει φτώχεια και φόβος.
Κατέχει κανείς δίχως έγνοιες μόνον ό,τι κατείχε και το άφησε να φύγει!
Η μικρή σοφία της ζωής συνίσταται στην
αναμονή (να βρίσκεται όμως αυτός που περιμένει στη σωστή διάθεση, με διαύγεια
και καθαρότητα), η δε επιβράβευση που μας απονέμεται κάπου - κάπου συνίσταται
στο ν’ αντέξουμε…
Πόσο παράξενα και τρομακτικά μοιάζουν ζωή
και θάνατος, όταν δεν τα αντιμετωπίζουμε αδιαλείπτως ως ενιαία και σχεδόν
αδιαχώριστα.
Πρέπει να κάνει κανείς μέτρο της ζωής του
τη μέγιστη δυνατότητα που φέρει εντός του. Διότι η ζωή μας είναι μεγάλη, και
χωρά μέσα της τόσο μέλλον, όσο εμείς μπορούμε να κουβαλήσουμε.
Αυτό είναι που πρέπει να μάθουμε, να μη
δίνουμε σημασία σε ορισμένα πράγματα. Να είμαστε τόσο συγκεντρωμένοι, ώστε όσα
δεν θα είμαστε ποτέ σε θέση να τα πλησιάσουμε με όλη μας την ύπαρξη ούτε να τ’
ακραγγίζουμε καν με κάποια ευαίσθητη πλευρά μας. Να νιώθουμε τα πάντα μόνο με
τη ζωή ολόκληρη, τότε πολλά πράγματα (υπερβολικά λεπτά ) θα μείνουν απέξω, θα
αναδειχτούν όμως όλα τα σημαντικά…
Η ζωή προχωρά, και πολλούς τους προσπερνά
εξ αποστάσεως και παρακάμπτει αυτούς που περιμένουν.
Περνάμε μες απ’ όλα, όπως η κλωστή μέσα
στην ύφανση: δίνουμε σχήμα και μορφή σε εικόνες που εμείς οι ίδιοι τις
αγνοούμε.
Γιατί μια είναι η δύναμη της ανθρώπινης
φύσης χάρη στην οποία καταφέρνουμε τα πάντα, μια στοχοπροσήλωση κι ένας καθαρός
προσανατολισμός της καρδιάς, κι όποιος την έχει
δεν θα ’πρέπε να επιτρέπει στο φόβο να τον κυριεύει.
Γενικά δεν πιστεύω πως το κρίσιμο θέμα
είναι η ευτυχία, όπως την προσδοκούν οι άνθρωποι, μπορώ όμως να συλλάβω απόλυτα
την κοπιώδη ευτυχία που έγκειται στο να αφυπνίζει κανείς με αποφασιστική εργασία
δυνάμεις που, με τη σειρά τους, ξεκινούν να δουλεύουν πάνω σ’ αυτόν που τις
αφύπνισε.
Είναι ένα από τα πλέον απόλυτα καθήκοντα
της φιλίας : να είναι κανείς καθαρός στο Όχι του, όταν δεν τον κατακλύζει το
απόλυτο Ναι.
Ο άνθρωπος, προτού σκεφτεί τους άλλους,
θα πρέπει να έχει υπάρξει προηγουμένως ανεμπόδιστα ο εαυτός του. Θα πρέπει να
έχει μετρήσει πόντο - πόντο τη φύση του για να την ελέγχει και για να τη χρησιμοποιήσει για το καλό των
ομοίων του.
Υπό την προϋπόθεση πως έχει καταστεί
συνειδητό ότι, ακόμη και ανάμεσα στους πιο κοντινούς ανθρώπους υφίστανται
πάντοτε τεράστιες αποστάσεις, μπορεί να αναπτυχθεί μια υπέροχη συνύπαρξη του
ενός πλάι στον άλλο, εφόσον κατορθώσουν να αγαπήσουν τη μεταξύ τους απόσταση,
που τους δίνει τη δυνατότητα να βλέπουν πάντοτε ολόκληρη τη μορφή του άλλου με
φόντο την απεραντοσύνη του ουρανού!
Όποιος μοχθεί για κάποιον άλλον
υποτάσσοντας σε πολύ μεγάλο βαθμό τον δικό του εαυτό, μπορεί κατόπιν να
γαλουχήσει τον άλλον με ό,τι παραμελεί ως προς τον εαυτό του.
Σπανίως μπορούμε να βοηθήσουμε, γι αυτό
πρέπει, όταν μας παρουσιάζεται κι η παραμικρή ευκαιρία να το πράξουμε, να το
κάνουμε ολόψυχα.
Το
να συμπάσχεις σημαίνει ταπεινότητα, το να μιμείσαι ματαιοδοξία.
Ακόμη και το πιο ταιριαστό δώρο δεν παύει
να απαιτεί μεγάλη προσαρμοστικότητα από τον αποδέκτη. Όταν, αντίθετα, η
προσφορά βρίσκει αρμονικά το στόχο της, τούτη η επίτευξη εμπεριέχεται στη
φυσική κίνηση του δωρεοδόχου.
Όταν κλονίζεται η θέλησή σου, κλονίζεται
κι ο κόσμος σου.
Καθήκον είναι να αγαπάς το δύσκολο…Πρέπει
να είσαι εκεί, όταν σε χρειάζεται.
Οι δυσκολίες, φτάνει μονάχα να τις
υποφέρουμε σωστά, μας υποδεικνύουν και το ειδικό βάρος της ζωής και μας
διδάσκουν το μέτρο των δυνάμεών μας,
στις οποίες μπορούμε από ’κει και πέρα να υπολογίζουμε και τις στιγμές της
ευτυχίας και της ευδαιμονίας.
Τη ζωή δεν την κατακτούμε με τη «μόρφωση»
παρά με αμεσότητα, εκεί όπου υπάρχει δόσιμο, όπου υπάρχει δέος, μια ευφρόσυνη
αποφασιστικότητα και μια μεγάλη καρδιά.
Το να έχεις παιδική ηλικία σημαίνει να
ζεις χίλιες ζωές πριν απ’ τη μια.
Ελάχιστες είναι οι μεγάλες αλήθειες που
μπορούμε να ξεστομίσουμε ενώπιον μιας ομάδας ανθρώπων χωρίς να πληγώσουμε έστω
κι έναν ανάμεσά τους: μόνον αυτές είναι δουλειά του σχολείου. Το σχολείο θα
έπρεπε πάνω απ’ όλα να λογαριάζει το άτομο, όχι την τάξη.
Όλη η γνώση που μπορεί να προσφέρει το
σχολείο θα έπρεπε να παρέχεται από καρδιάς και γενναιόδωρα, δίχως περιορισμούς
και επιφυλάξεις, χωρίς κάποια συγκεκριμένη πρόθεση και από ανθρώπους γεμάτους
πάθος.
Αυτό σημαίνει να είσαι νέος: η βαθιά
πίστη στις ποιο όμορφες εκπλήξεις, η χαρά της καθημερινής ανακάλυψης.
Αυτό που απαιτείται από εμάς είναι να
αγαπήσουμε τη δυσκολία και να μάθουμε να τη χειριζόμαστε.
Ω, πόσο την πιστεύω τη ζωή. Όχι τη ζωή ως
χρόνο αλλά εκείνη την άλλη ζωή, τη ζωή
των μικρών πραγμάτων, τη ζωή των ζώων και των μεγάλων πεδιάδων.
Δίκιο έχει μόνο όποιος αφήνει την πόρτα
ανοιχτή και στο καλό και στο κακό, έτσι ώστε καθένα τους να μπορεί να έλθει αλλά και να παρέλθει, όπως πρέπει.
Είμαι σίγουρος πως η κάθε «μύηση» που
τελέστηκε ποτέ δεν είχε άλλο σκοπό παρά να μεταδώσει στην επόμενη γενιά έναν
«κώδικα», που θα της επέτρεπε να διαβάσει τη λέξη «θάνατος» χωρίς άρνηση.
Όποιος δεν αποφασίζει οριστικά να
αποδεχτεί κάποτε τη φρίκη της ζωής, για να μην πω να την πανηγυρίσει κιόλας,
δεν γίνεται ποτέ κύριος των ανείπωτων εξουσιών που διαθέτει η ύπαρξή μας,
βαδίζει στο περιθώριο και, όταν έρθει κάποτε η ώρα της κρίσης, δεν θα έχει
υπάρξει ούτε ζωντανός ούτε νεκρός.
Πρέπει να μάθουμε πώς να πεθαίνουμε: εδώ
έγκειται η ζωή ολόκληρη. Να προετοιμάσουμε εκ του μακρόθεν το αριστούργημα ενός
περήφανου και ανώτερου θανάτου, ενός θανάτου όπου τίποτε δεν έχει αφεθεί στην
τύχη, ενός θανάτου καλοδουλεμένου, ευτυχισμένου, ενθουσιώδους, που μόνο οι
άγιοι ήξεραν πώς να τον επιτύχουν.
Το να υπάρχεις ως καλλιτέχνης σημαίνει να
μπορείς να εκφράζεσαι.
Καθετί ξεχωριστό απαιτεί και μια γλώσσα
ξεχωριστή, για να μη βυθιστεί στη σιωπή…
Ο φιλόσοφος, όπως και ο ποιητής, είναι
φορέας των μελλούμενων και συνεπώς μπορεί να λογαριάζει σε πολύ μικρότερη
υποστήριξη των συγκαιρινών του απ’ ό,τι οι άλλοι άνθρωποι. Οι ίδιοι είναι
συγκαιρινοί των ανθρώπων ενός πολύ μακρινού μέλλοντος.
Την ελευθερία θα έπρεπε να τη συστήνουμε μόνο σε όποιον
ξέρει τι θα πει απεριόριστη ευθύνη.
Το τελευταίο πράγμα που επιδιώκει ένα
ποίημα είναι να ξυπνήσει μέσα στον αναγνώστη τον εν δυνάμει ποιητή… ο δε
τελειωμένος πίνακας μάλλον λέει: δες, δεν χρειάζεται να ζωγραφίσεις, γιατί ήδη
υπάρχω!
Ακόμη και μες στο τρομερότερο πράγμα δεν
υπάρχει τίποτε τόσο απωθητικό και
αρνητικό, που να μην μπορεί η πολλαπλή δράση της καλλιτεχνικής δεξιοτεχνίας να
το αφήσει πίσω της προικίζοντάς το με ένα γερό, θετικό πλεόνασμα,
μεταμορφώνοντάς το σε κάτι δηλωτικό της ύπαρξης, γεμάτο θέληση για ζωή: σε
άγγελο.
Η πίστη δεν είναι παρά μια ελαφριά απόχρωση
της αγάπης σ΄ εκείνη την πλευρά της, με την οποία στρέφεται προς το αόρατο.
Η χαρά είναι για τον άνθρωπο απερίγραπτα
περισσότερα πράγματα απ’ την ευτυχία, η ευτυχία έρχεται και μας βρίσκει, είναι
μοίρα, ενώ τη χαρά την κάνουμε εμείς οι ίδιοι να ανθίσει μέσα μας. Η χαρά,
απλά, είναι μια καλή εποχή για την καρδιά, είναι το απώτατο όριο των όσων ο
άνθρωπος ορίζει.
Καθετί καλό, όσες φορές κι όσο άθελά μας
κι αν το επαναλάβουμε, είναι πάντα κάτι πρωτόγνωρο και αυθόρμητο.
Δεν υπάρχει ωστόσο τίποτε πιο επιπόλαιο απ’
τις προθέσεις. Εξαντλούμαστε εκφράζοντας και ξαναεκφράζοντάς τες και δεν
απομένει τίποτε για την εφαρμογή τους.
Δεν υπάρχει χειρότερη φυλακή απ’ το φόβο
να μην πληγώσουμε κάποιον που μας αγαπά.
Όλα όσα επιτυγχάνονται, αντέχονται και
φέρνονται εις πέρας στον έρωτα βρίσκονται απ’ την πλευρά της γυναίκας, σε
αντιδιαστολή προς την απόλυτη αδυναμία του άνδρα να αγαπήσει… Ενώ σ’ εκείνη
απονέμεται δίπλωμα στην τέχνη του έρωτα, αυτός κυκλοφορεί με μια γραμματική για
αρχαρίους στην τσέπη, απ’ την οποία έχει εκ του προχείρου μάθει απέξω κάποιες
λέξεις προκειμένου να μπορεί, περιστασιακά να φτιάχνει προτάσεις ωραίες και
γοητευτικές, όπως οι γνωστές προτάσεις που βρίσκει κανείς στις πρώτες σελίδες
των εγχειριδίων εκμάθησης ξένων γλωσσών για αρχαρίους.
Αγαπιέμαι θα πει τυλίγομαι στις φλόγες.
Αγαπώ σημαίνει φέγγω καίγοντας λάδι ανεξάντλητο. Αγαπιέμαι σημαίνει παρέρχομαι,
αγαπώ σημαίνει διαρκώ.
Η εμπειρία με δίδαξε ότι δεν υπάρχει
τίποτε πιο δύσκολο απ’ το ν’ αγαπάς κάποιον.
Η αγάπη είναι πράγμα δύσκολο, πιο δύσκολο
μάλιστα από άλλα πράγματα γιατί, ενώ σε άλλες συγκρούσεις η ίδια η φύση
παροτρύνει τον άνθρωπο να ανασυγκροτηθεί, να συγκεντρωθεί όσο μπορεί με όλη του
τη δύναμη, όταν κλιμακώνεται ο έρωτας μπαίνουμε εύκολα στον πειρασμό να
παραδώσουμε γη και ύδωρ. Πώς όμως να προκύψει κάτι ωραίο εξ αυτού όταν, αντί να
παραδοθούμε ως ολοκληρωμένες και συγκροτημένες οντότητες, δινόμαστε τυχαία,
αποσπασματικά, όπως να ‘ναι; Μπορεί ένα
τέτοιο δόσιμο, που μοιάζει τόσο πολύ με πέταμα, με ξερίζωμα, να είναι κάτι
καλό, να ’ναι ευτυχία, χαρά, πρόοδος; Όχι, δεν το μπορεί… Όταν χαρίζεις σε
κάποιον λουλούδια, δεν τα δίνεις πρώτα σε μια όμορφη ανθοδέσμη; Οι νέοι όμως,
που αγαπιούνται απλώς τα πετάνε ο ένας στον άλλο μες στην ανυπομονησία και τη
βιάση του πάθους τους, και δεν παρατηρούν καν ότι το άτσαλο αυτό δόσιμο πάσχει
από έλλειψη αμοιβαίας εκτίμησης. Το αντιλαμβάνονται με έκπληξη και δυσφορία
μόνον αντικρίζοντας την ένταση που δημιουργείται ανάμεσά τους από όλη ετούτη
την αταξία.
Όποιος αγάπησε μια φορά, όποιος για μια φορά τυλίχτηκε
στις φλόγες, δεν κάνει να θεωρεί τον εαυτό του
δυστυχή.
Όσο πιο πολλά πράγματα είμαστε, τόσο πιο
πλούσια είναι όλα όσα βιώνουμε.
Οι άνθρωποι είναι τόσο φρικτά
απομακρυσμένοι ο ένας απ’ τον άλλον. Και όσοι αγαπούν ο ένας τον άλλον,
χωρίζονται συχνά από τις πιο μεγάλες αποστάσεις. Πετούν στον άλλον καθετί δικό
τους και αδυνατούν να πιάσουν όσα τους πετά ο άλλος, και έτσι αυτά απομένουν να
κείτονται κάπου ανάμεσά τους και στοιβάζονται και έπειτα τους εμποδίζουν κιόλας
να δουν και να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον.»
· Ο μεγάλος φυσικός Niels Bohr (1885-1962) είχε ορίσει τον ειδήμονα ως εξής: «Ειδήμων είναι
ένας άνθρωπος που έχει κάνει όλα τα λάθη που θα μπορούσαν να έχουν γίνει σε ένα
μικρό τομέα ενδιαφέροντος»
·
Ο αφορισμός του μεγάλου
αρχιτέκτονα, καθηγητού και πρώτου πρύτανη του Ε.Μ.Πολυτεχνείου (τότε «Σχολείο Βαναύσων Τεχνών») και
δημιουργού του λαμπρότερου κεντρικού κτηρίου του Ε.Μ.Π.(Σχολή Αρχιτεκτόνων) Λύσανδρου Καυταντζόγλου: «Τοῖς Βανδάλοις, τοῖς Ἀκρωτηριασταῖς, τοῖς
Ἀνακαινισταῖς, μετά βαθυτάτης ἀγανακτήσεως»
έχει εφαρμογή σε όσους πλησιάζουν
τα έργα των μεγάλων δημιουργών (μουσικά, θεατρικά, λογοτεχνικά, ποιητικά,
εικαστικά, βιογραφικά κ.λπ.) χωρίς την απαιτούμενη γνώση, σοβαρότητα και
σεβασμό και «ασχημονούν» πάνω τους.
·
Ο Egger κάπου γράφει: «Εάν βρίσκουμε
χωρίς να αναζητούμε, είναι γιατί αναζητήσαμε χωρίς να βρούμε».
·
Ο μεγάλος Γάλλος
μαθηματικός Η. Poincare σημειώνει: «Η υποσυνείδητη
εργασία δεν είναι εφικτή, και πάντως δεν
είναι αποδοτική παρά όταν αφενός έχει προηγηθεί και αφετέρου έχει επακολουθήσει
μια περίοδος συνειδητοποιημένης εργασίας».
·
Ο μεγάλος Ρώσος συνθέτης Stravinsky επισημαίνει: «Δεν διανοούμαι
να αρνηθώ στην έμπνευση τον πρωτεύοντα
ρόλο, που της έχει ανατεθεί κατά τη
δημιουργία μιας σύνθεσης, ισχυρίζομαι μόνο ότι με κανένα τρόπο δεν είναι αυτή
πρωταρχική συνθήκη της δημιουργού πράξης, αλλά μια δευτερεύουσα χρονικώς
εκδήλωση.»
· Μια γερμανική παροιμία
λέει: «Δεν μπορούμε να κατευθύνουμε τον άνεμο, αλλά μπορούμε να στρίψουμε τα
πανιά».