 |
| Ο καθηγητής Πέτρος Σ. Κόκκαλης (σκίτσο Δ. Μεγαλίδη) |
«Ογκόλιθος της Ιατρικής και
Χειρουργικής, με βαθιά επιστημονική γνώση, τόλμη και επιδεξιότητα… Ύπαρξη με
φλέβα επαναστατική, ανήσυχη, με μυαλό οξύτατο… καρδιά παλλόμενη στο ρυθμό του
ανθρώπινου πόνου, κολόνα αξιοπρέπειας και ύψιστου πατριωτισμού… Η θεράπουσα αγκαλιά
των φτωχών και καταφρονεμένων… δόσιμο ολοκληρωτικό… συγκαταλέγεται ανάμεσα
στους ανθρώπους εκείνους που ορθώθηκαν να εμποδίσουν την καταστροφή, που
αυτοεπιστρατεύτηκαν για να προοδεύσει ο κόσμος προς την ειρήνη και την
ευτυχία…»
Ο Πέτρος Κόκκαλης γεννήθηκε στις 18
Σεπτεμβρίου του 1896. Προσωπικότητα χαρισματική και ιδιαίτερα ιδιοφυής . Πέρασε
στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας σε ηλικία 15 ετών και συνέχισε
να σπουδάζει στο εξωτερικό στα Πανεπιστήμια του Βερολίνου , της Βέρνης και της
Ζυρίχης δίπλα σε κορυφαίους επιστήμονες της ιατρικής διαφόρων ειδικοτήτων. Σε
νεαρή ηλικία ανακηρύχθηκε διδάκτορας της Ιατρικής με ακόμη πιο σημαντική
διάκριση το διορισμό του ως Αναπληρωτή Διευθυντή του Χειρουργικού Ακτινολογικού
Τμήματος του Νοσοκομείου του Ζόλινγκεν Βησθεδά στο Μόναχο, επιλογή ιδιαίτερα
σημαντική για έναν γιατρό που δεν ήταν Γερμανός.
Έζησε στο εξωτερικό 15 χρόνια και
διδάχτηκε πρωτοποριακές θεραπείες από τις μεγαλύτερες διασημότητες της
Χειρουργικής στην Ευρώπη. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα εφάρμοσε αυτές τις
θεραπείες και έβαλε τα θεμέλια της θωρακοχειρουργικής. Η επιστημονική του
εξέλιξη ήταν ανοδική και σύντομα αναδείχθηκε σε κορυφαίο χειρουργό.
«Ο Κόκκαλης ήταν χαρισματικός, ήταν ο
ζωγράφος με το νυστέρι, ο χειρουργός με τα έξυπνα χέρια».
Ο Πέτρος Κόκκαλης όμως δεν ήταν ένας
απλά επιδέξιος χειρουργός, ήταν ο Γιατρός με την αληθινή σημασία της λέξης γι’ αυτό
και όλη του η ζωή και το έργο του ήταν αφιερωμένα στον άνθρωπο.
Το γεγονός που έφερε στην επιφάνεια
τα ανθρωπιστικά του αισθήματα και ανέδειξε τον «εσωτερικό» Κόκκαλη ήταν ο πόλεμος
του 1940. Αν και τοποθετημένος στα 2ο και 9ο Στρατιωτικά Νοσοκομεία της Αθήνας
, στα οποία δούλευε εντατικά, πίστευε ότι δεν προσφέρει τις μέγιστες υπηρεσίες.
Εγκατέλειψε τη θέση του, την ασφάλειά του και την οικογένειά του ( το 1937 είχε
παντρευτεί τη Νίκη, τη γραμματέα του και είχαν αποκτήσει το πρώτο τους παιδί ,
το Σωκράτη, το 1939)και κατατάσσεται εθελοντής στην πρώτη γραμμή, στην εμπόλεμη
ζώνη, μέσα στο χειμώνα.
Στα Γιάννενα, στην Υγειονομική
Υπηρεσία Βάσεως Ηπείρου αρχίζει να κτίζει τις βάσεις της μετέπειτα αγωνιστικής
του διαδρομής καθώς επιθυμεί να υπηρετήσει την πατρίδα και το λαό της.
Ως Έφεδρος Αρχίατρος επισκέπτεται όλα
τα νοσοκομεία και κάνει παρατηρήσεις για τη λειτουργία τους και την υποδομή
τους. Με την ιδιότητα του Τεχνικού Συμβούλου του Αρχίατρου Επαμεινώνδα Γκινάκα
παρακολουθεί τα χειρουργικά τμήματα και συγχρόνως χειρουργεί.
Οι παρατηρήσεις του και οι καταγραφές
των ελλείψεων στα πεδινά και ορεινά χειρουργεία έχουν ως αποτέλεσμα την
αναδιοργάνωση της Υγειονομικής Υπηρεσίας Βάσεως Ηπείρου και τη βελτίωση
του συστήματος διακομιδής και νοσηλείας των πολεμιστών αναδεικνύοντας συγχρόνως
τις οργανωτικές ικανότητες του.
 |
| Νοσοκομείο του ΕΛΑΣ (Μεγάλο Χωριό Ευρυτανίας, 1943 -1944) |
Ο Κόκκαλης χειρουργεί ασταμάτητα και
αυτό του δίνει τη δυνατότητα να παρατηρήσει ότι τα περισσότερα περιστατικά
αφορούν παγόπληκτους και όχι τραυματίες. Έτσι προτείνει τη λήψη και εφαρμογή
άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση του προβλήματος των κρυοπαγημάτων. Ένα από
αυτά ήταν η χρήση διαλύματος νοβοκαΐνης με εμποτισμό για τη θεραπεία των κρυοπαγημάτων
και αυτός ήταν ο πλέον έμπειρος και ικανός χειρουργός για να την εφαρμόσει.
Με τη συνθηκολόγηση και την
επικράτηση των Γερμανών επιστρέφει στην Αθήνα, στον Ευαγγελισμό και στο
Αρεταίειο όπου και συνεχίζει το ιατρικό και επιστημονικό του έργο.
Ο Κόκκαλης είναι ανάμεσα σε εκείνους
τους πανεπιστημιακούς που αρνήθηκαν να υποταχθούν στους Γερμανούς και έτσι
εκδιώχθηκε μαζί μα άλλους από τις κλινικές του. Ο τύπος έγραψε ότι απολύθηκε «
δι’ άρνησιν υπηρεσίας».
Αν και απολυμένος συνεχίζει να
δουλεύει στην Κλινική των Αγίων Αναργύρων. Ο αλτρουισμός του τον οδηγεί στην
προσφορά ανιδιοτελούς βοήθειας στους φτωχούς συνανθρώπους του. Η βοήθεια αυτήν
τον φέρνει σε επαφή με την Εθνική Αλληλεγγύη και αργότερα με το ΕΑΜ , επειδή οι
οργανώσεις αυτές του έστελναν τραυματίες από βασανιστήρια, παράνομους
αντιστασιακούς, άπορους και άρρωστους.. Ο Κόκκαλης συνεργάστηκε αρχικά και
αργότερα συνδέθηκε με το ΕΑΜ συνειδητά, γιατί πίστευε ότι συνεργαζόμενοι
μπορούν να σώσουν το λαό από τους κατακτητές.
«Τον Κόκκαλη για να τον βοηθήσεις
έπρεπε να σκέφτεσαι το λαό. Αυτός έζησε για τον κόσμο. Ο Κόκκαλης ήταν
πατριώτης, με μια λέξη υπέρ – πατριώτης. Αυτό! Δεν χωράει άλλη λέξη και
ευτύχησε να εξυπηρετήσει τον κόσμο. Ο λαός ήξερε ότι υπήρχε ένας μεγάλος
επιστήμονας που ενδιαφερόταν για αυτόν, γι’ αυτό και εκυνηγήθη αργότερα. Αυτό
και τίποτε άλλο. Έπαιρνε λεφτά μόνον απ’ τους πλούσιους και τα έδινε στην
Εθνική Αλληλεγγύη . Αυτό το ξέραμε όλοι, ότι τα λεφτά αυτά δεν τα κρατούσε για
τον ίδιο αλλά τα κρατούσε για τις ανάγκες του αγώνος, για την περίθαλψη των
τραυματιών και των αρρώστων…»
Ο λόγος του ήταν απλός αλλά και
δυνατός. Καθήλωνε τους φοιτητές στις παραδόσεις των μαθημάτων του (
δίδασκε στο Αρεταίειο) και τους ξεσήκωνε εναντίον των κατακτητών μυώντας
τους στην Αντίσταση.
«Για την ωραία στάση των φοιτητών δεν
θα είχα παρά να δώσω κι εγώ άπειρα παραδείγματα για την άφθαστη τόλμη
τους και τον ηρωισμό τους στις κρίσιμες στιγμές. Αλλά πια η στάση της μεγάλης
πλειοψηφίας των καθηγητών;
Και αφού διατυπώνω τέτοια κατηγορία και μάλιστα
εναντίον συναδέλφων μου είμαι υποχρεωμένος να την δικαιολογήσω. Και πρώτα –
πρώτα πρέπει να κάνω τη διασαφήνιση ότι η κατηγορία αυτή δεν έχει να κάνει με
την επιστημονική ικανότητα που έχουν ή δεν έχουν οι καθηγηταί του Πανεπιστημίου
και οι Ακαδημαϊκοί μας. Αυτό είναι άλλο ζήτημα, που, αν θέλαμε να το εξετάσουμε
με τη στενή ακαδημαϊκή άποψη, θα πηγαίναμε πολύ μακριά.
Αλλά τι αξία έχει η εξέταση της
επιστημονικής παραγωγής, όταν έχουμε σοβαρές επιφυλάξεις για τις ηθικές αξίες
των εργατών της;
[…] τι πίστη μπορούμε να δείξουμε
στην επιστημονική παραγωγή ανθρώπων που στις κρισιμότερες στιγμές του έθνους δε
σκέφτηκαν τίποτε άλλο, παρά πώς να φερθούν με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη
κοσμιότητα, για να μη χάσουν τη θέση τους και να μην υποστούν την παραμικρή ενόχληση
ή ταλαιπωρία;[…] Πρόκειται για μια ανήκουστη ηθική πώρωση μιας μεγάλης μερίδας
των πνευματικών ηγετών , που αρχίζει από την εποχή της 4ης Αυγούστου
και φτάνει στο αποκορύφωμά της στις σημερινές μέρες της μαύρης δουλείας»
Αυτά έλεγε ασκώντας κριτική στην
πλειοψηφία των πανεπιστημιακών για τη στάση τους στην Κατοχή.
 |
| Αντίγραφο της μεγάλης αφίσας από τοίχο της Αθήνας του 1944 (Αρχείο Ιδρύματος Κόκκαλη) |
Ο ίδιος αναζητούσε τον κατάλληλο χώρο
για να ενταχθεί στην Αντίσταση και αρχικά συμμετείχε στη Σοσιαλιστική Ένωση.
Δεν ήταν άνθρωπος που τον ενδιέφερε η πολιτική . Επειδή όμως μαζί με άλλους
πανεπιστημιακούς δεν υποτάχθηκαν στους Γερμανούς, επικηρύχθηκαν και
αναγκάστηκαν να βγουν στο βουνό. Δεν ήταν αριστερός. Ήταν όμως αντιφασίστας. Τα
βιώματά του τον έσπρωξαν στο αριστερό κίνημα γιατί πίστευε ότι δεν είναι αρκετό
να είναι κανείς κατά του φασισμού, αλλά έπρεπε έμπρακτα να παλεύει εναντίον του
εντασσόμενος σ’ ένα μάχιμο κόμμα.
Επέλεξε να συνεργαστεί με το ΕΑΜ
γιατί ήταν η πιο μαζική αντιστασιακή οργάνωση , η πιο μαχητική και πειθαρχημένη
που γνώριζε πολύ καλά τους κανόνες της συνωμοτικής δράσης. Επιπλέον το
εμπιστευόταν εξ αιτίας της προηγούμενης συνεργασίας τόσο με την Εθνική
Αλληλεγγύη όσο και με το ΕΑΜ.
Αν τα θεμέλια της αγωνιστικής του
πορείας τέθηκαν με την εθελοντική του δράση στην πρώτη γραμμή στον πόλεμο του
1940, η εκτίναξη έγινε την άνοιξη του 1944 όταν βγήκε στο βουνό και αποδέχτηκε
την πρόταση συμμετοχής του στην Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (
ΠΕΕΑ). Ήταν μια πράξη μεγάλης σπουδαιότητας και αξίας γιατί με αυτό τον τρόπο
συμπαρατασσόταν ολοκληρωτικά με τον αγωνιζόμενο λαό, στον οποίο η απόφασή του
προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό. Έγινε όνομα θρύλος.
Από την άλλη μεριά όμως εξέπληξε τους
ανθρώπους της τάξης του στην Αθήνα και προκάλεσε τους Γερμανούς οι οποίοι
συνέλαβαν τον πατέρα του και ουσιαστικά τον οδήγησαν στο θάνατο με τις
ταλαιπωρίες που τον υπέβαλαν.
«Όταν έφυγε από την Αθήνα εγκατέλειψε
μια τεράστια πελατεία .
Συναναστρέφετο την υψηλή κοινωνία των λογίων και
προσκαλείτο στα μεγάλα σαλόνια των Αθηνών. Αφού χειρούργησε το Γεώργιο Βλάχο,
στο γραφείο του οποίου ανέβαιναν και έπεφταν κυβερνήσεις. Θα μπορούσε να ήταν
στο Κάιρο σαν περιζήτητος στην Μ. Ανατολή και να ζει πλουσιοπάροχα. Αυτός όμως
αποφάσισε ότι η θέση του ήταν στη μαχόμενη Ελλάδα, ανεξάρτητα από την
επικρατούσα αβεβαιότητα. Αναρωτιέμαι αν κανείς κατάλαβε την προσφορά αυτού του
ανθρώπου. Εκείνος πίστευε ότι, όταν η Πατρίδα είναι σκλάβα, δε δικαιούσαι να
ευημερείς. Πίστη με έργα, με πράξη και όχι με μεγάλες κουβέντες.»
Στο βουνό συμμετείχε στο διευρυμένο
σχήμα της ΠΕΕΑ ως Γραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας και στη συνέχεια
αναπληρώνοντας τη θέση του Αλέξανδρου Σβώλου ανέλαβε και τη Γραμματεία της
Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Εκλέχτηκε Εθνοσύμβουλος των Αθηνών
στις εκλογές για την ανάδειξη Εθνικού Συμβουλίου και μίλησε στην Α’ Σύνοδο του
Εθνικού Συμβουλίου στις Κορυσχάδες στις 14 Μαΐου 1944 με την διπλή ιδιότητα του
Γραμματέα ΚοινωνικήςΠρόνοιας και της Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Το έργο του Πέτρου Κόκκαλη σε αυτούς
τους δύο τομείς υπήρξε εξαιρετικό και πολύ σημαντικό.
 |
Ο Π.Κόκκαλης στο βήμα του Εθνικού
Συμβουλίου στις Κορυσχάδες (23 Μαΐου 1944)
|
Στον τομέα της Υγείας και Πρόνοιας
ανέλαβε ως γραμματέας την γενικότερη οργάνωση και εποπτεία της Υγειονομικής
Υπηρεσίας στις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας. Συνεργάστηκε με την αρμόδια
υπηρεσία των ανταρτών και φρόντισε για τη δημιουργία φαρμακείων και αποθηκών με
χειρουργικό και νοσηλευτικό υλικό το οποίο εφοδιάζονταν από τις πόλεις, τις
εγκαταστάσεις των κατακτητών που καταλάμβαναν οι αντάρτες, από τους Έλληνες της
διασποράς και από την μικρή βοήθεια που έδιναν οι σύμμαχοι. Ανοίχτηκαν παντού
ιατρεία και δημιουργήθηκαν νέα νοσοκομεία που εξυπηρετούσαν όχι μόνο τους
τραυματισμένους μαχητές αλλά και τον ντόπιο πληθυσμό , ο οποίος για πρώτη φορά
έμαθε τι σημαίνει ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη.
Ως προς τον επισιτισμό και τη στέγαση
πήρε την απόφαση μαζί με τους άλλους γραμματείς να γίνεται συνεχής έρανος
αλληλεγγύης. Επιπλέον ενδιαφέρθηκε για την ενίσχυση και επέκταση των
παιδικών συσσιτίων. Ο ίδιος εισηγήθηκε στην ΠΕΕΑ και πέτυχε την έγκριση
αποστολής έκτακτης βοήθειας με ομόλογα αξίας 150.000 οκάδων σιτάρι στον
πληθυσμό του Καρπενησίου. Αξιοσημείωτη ήταν η φροντίδα του για την προμήθεια
δυσεύρετων οικοδομικών υλικών σε μια προσπάθεια να εξασφαλιστεί στέγη για τους
πυρόπληκτους και βοήθησε να δοθεί λύση σε κάθε πρόβλημα που συνδεόταν με
τις αρμοδιότητές του.
Πολύ σπουδαία ήταν η προσφορά και
στον τομέα της Παιδείας και των Θρησκευμάτων. Αρχικά κάλεσε σε σύσκεψη τους
Κώστα Σωτηρίου, Μιχάλη Παπαμαύρου και Ρόζα Ιμβριώτη μαζί με 5-6 δασκάλους και
κήρυξε τη Μάχη των Σχολείων. Στη συνέχεια εισηγήθηκε και πέτυχε την έγκριση της
ίδρυσης δύο Φροντιστηρίων Εκπαίδευσης νέων δασκάλων, ένα στο Καρπενήσι και ένα
στην Τύρνα της Θεσσαλίας. Παράλληλα τακτοποίησε το θέμα της τροφοδοσίας των
Φροντιστηρίων και του εκπαιδευτικού προσωπικού.
Στις 20 Ιουλίου συγκάλεσε στο χωριό
Λάσπη Παιδαγωγικό Συνέδριο . Συμμετείχαν 100 αντιπρόσωποι οι οποίοι συζήτησαν
την άμεση λύση των εκπαιδευτικών προβλημάτων.
Με δική του πρωτοβουλία συντάχθηκε
ένα νέο πρόχειρο αναγνωστικό εμπνευσμένο από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και
κατόπιν εκδόθηκαν δύο αναγνωστικά, το ένα για την Γ’και Δ’ Δημοτικού από το
Φροντιστήριο της Τύρνας και το άλλο για την Ε΄ και ΣΤ΄ από το Φροντιστήριο
Καρπενησίου. Εκτός από τις σχολικές δραστηριότητες οργανώθηκε και ένα πρόγραμμα
με εξωσχολικές δραστηριότητες υψηλού επιπέδου.
«Ελάτε να πλάσουμε έναν λαό!» ήταν
το κεντρικό σύνθημα όλων των προσπαθειών.
Εκτός από τους τομείς Υγείας και
Παιδείας στις αρμοδιότητες του Πέτρου Κόκκαλη υπαγόταν και ο τομέας της
Αρχαιολογίας. Μέσα στην κατοχή και στον αντιστασιακό αγώνα ο καθηγητής Δημήτρης
Πάλλας τού υπέβαλε ένα υπόμνημα με προτάσεις για τη διάσωση και προστασία των
αρχαιολογικών και ιστορικών μνημείων διότι ήταν και αυτός ένας τρόπος να σώσουν
την πατρίδα από την καταστροφή.
 |
Το εξώφυλλο του αναγνωστικού Ελεύθερη
Ελλάδα (Αρχείο Ιδρύματος Κόκκαλη)
|
Ο Κόκκαλης δεν ασχολείτο με τα
πολιτικά και στρατιωτικά ζητήματα, δεν έπαιρνε μέρος στις πολιτικές
διαπραγματεύσεις , δεν είχε ιδιαίτερες πολιτικές επαφές και συναντήσεις. Αυτό
δεν τον εμπόδιζε όμως να διατυπώνει την άποψή του σχετικά με τον σχηματισμό
Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας και το πολιτειακό. Έτσι ενώ συμφωνούσε με τις
προσπάθειες της ΠΕΕΑ εξέφρασε ταυτόχρονα και τη δυσπιστία του στις
προθέσεις της άλλης πλευράς και διατύπωσε έντονα την οργή του όταν οι Άγγλοι
επέβαλαν ως πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Δεν ήταν μέλος του ΚΚΕ και
δημιουργείται το ερώτημα τι τον έσπρωξε να βγει στο βουνό , τι τον οδήγησε να
συμπαραταχθεί με το ΚΚΕ.
Η στάση του για πολλούς ήταν
ανεξήγητη εξ αιτίας της κοινωνικής του θέσης και της επιστημονικής του
ιδιότητας. Κάποιοι του απέδωσαν μικροφιλόδοξα κίνητρα. Το κίνητρο όμως για τον
Κόκκαλη ήταν μόνο η βαθιά του αγάπη για την πατρίδα και το λαό. Σε αυτό το λαό
που μαχόταν και μάτωνε η συμμετοχή του Κόκκαλη στον αγώνα προκαλούσε συγκίνηση
και ενθουσιασμό, γι΄αυτό αγαπήθηκε και εκτιμήθηκε όχι μόνο για το τεράστιο σε
σημασία και προσφορά έργο του αλλά και για την τιμιότητα του, την αξιοπρεπή
στάση του, την απλότητα και το ενδιαφέρον του να φροντίζει τους απλούς
ανθρώπους.
Το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ με
πρόταση του Γιάννη Ιωαννίδη και του Πέτρου Ρούσσου τον αναγνώρισε
«αριστίνδην» μέλος του χωρίς να το ανακοινώσει δημόσια.
Ο Κόκκαλης έδειξε το δρόμο που
πρέπει να βαδίζει ο κάθε επιστήμονας και ο κάθε άνθρωπος όταν η υπεράσπιση του
λαϊκού συμφέροντος κρίνεται αναγκαία και το συλλογικό καλό υψώνεται ακόμα και
πάνω από την ίδια τη ζωή του καθένα.
«Όταν ξεκίνησα για τον αγώνα, ήρθα με
μια πίστη απόλυτη. Με την ως τώρα συνεργασία μου η πίστη αυτή πολλαπλασιάστηκε.
Ο απελευθερωτικός αγώνας μού έδωσε την ευκαιρία να εκδηλωθώ κοντά στα λαϊκά
αιτήματα και από μένα τίποτα δε θα προκύψει ποτέ που να μειώνει τον αγώνα που
κάνει ο λαός»
Τον Οκτώβρη του 1944 φεύγει για την
Αθήνα. Με την απελευθέρωση, μαζί με άλλους αντιστασιακούς καθηγητές,
παρουσιάζονται στο Πανεπιστήμιο και γίνονται δεκτοί με μεγάλο ενθουσιασμό από
τους φοιτητές.
«Προς Θεού, καμιά επανάπαυση. Ο
αγώνας δεν τελείωσε, ο αγώνας τώρα αρχίζει και θα είναι πολύ σκληρότερος απ’
ό,τι ήταν έως σήμερα» είπε ο Κόκκαλης μιλώντας στους φοιτητές.
Ο Πέτρος Κόκκαλης επανήλθε στα
ιατρικά του καθήκοντα αρχίζοντας να χειρουργεί στη Β΄Χειρουργική Κλινική του
Αρεταίειου.
Στα Δεκεμβριανά- 16 με 17 Δεκέμβρη- πήρε
την οικογένειά του και πήγε στη Θήβα όπου έμεινε ένα μήνα. Με το τέλος των
Δεκεμβριανών επέστρεψε στην Αθήνα. Το σπίτι του και το ιατρείο του είχαν
λεηλατηθεί. Μπαίνει στο στόχαστρο και μια νέα περίοδος αρχίζει για τη ζωή του.
 |
Ο Π. Κόκκαλης με την οικογένειά του
στο Βελιγράδι (1947)
|
Η Γενική Συνέλευση των καθηγητών του
Πανεπιστημίου της Αθήνας ( 13 Ιανουαρίου 1945) και η 19η Συνεδρία της Συγκλήτου
(6 Μαρτίου 1945) εκφράζουν την έκπληξή τους και την αποδοκιμασία τους για τη
συμμετοχή του Κόκκαλη και άλλων τριών καθηγητών « στο εθνοκτόνον κίνημα
γενόμενοι αποστάτες της εθνικής ιδέας». Η διαθεσιμότητα έρχεται ως ανταμοιβή
από το Υπουργείο Παιδείας. Η Σύγκλητος όμως δεν ικανοποιείται και απαιτεί την
απόλυσή τους με ειδική διαμαρτυρία για τον Κόκκαλη , επειδή εξακολουθούσε να
χειρουργεί στο Αρεταίειο αν και σε διαθεσιμότητα. Ο Υπουργός έκανε δεκτό το
αίτημά τους να σταματήσει να χειρουργεί ο Κόκκαλης.
Πικραμένος ο Κόκκαλης είπε στο
Α΄Συνέδριο της ΕΠΟΝ τον Ιανουάριο του 1946:
«Χαιρετίζω κι εγώ το Α΄Δημοκρατικό
Αντιφασιστικό Συνέδριο με μεγάλη συγκίνηση. Θα με ρωτήσετε εκ μέρους τίνος;
Πραγματικά στην ερώτηση αυτή βρίσκομαι σε πολύ δύσκολη θέση. Γιατί, όπως
γνωρίζετε, το άθλιο μεταδεκεμβριανό κράτος με έβαλε στο περιθώριο. Αλλά επειδή
θεωρώ τον εαυτό μου αρκετά νέο για να είμαι συνταξιούχος και αρκετά γέρο για να
είμαι ΕΠΟΝίτης, θα μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω τον ωραιότερο τίτλο της ζωής
μου, το ότι κι εγώ έλαβα μέρος στο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης μαζί με άλλες
εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων…Και αφού χρησιμοποιώ τον ωραίο αυτό τίτλο, δεν μπορώ
παρά να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου προς τα νιάτα που πρωτοπόρα δημιούργησαν το
κίνημα της Εθνικής Αντίστασης.»
Πολλά είναι τα ζητήματα που τον
ευαισθητοποιούν και τον κινητοποιούν αυτή την εποχή (1945) . Από τα πιο
σημαντικά η κατάσταση των τραυματιών του ΕΛΑΣ στο Λαϊκό Νοσοκομείο για την
οποία παίρνει διάφορες πρωτοβουλίες χωρίς όμως να πραγματοποιηθούν ποτέ
εξ αιτίας της τρομοκρατίας και των διώξεων.
Ο Κόκκαλης συμμετείχε επίσης στην
Επιτροπή Πρωτοβουλίας , η οποία κάλεσε 59 επιστήμονες από όλους τους κλάδους
και ίδρυσαν Επιστημονική Εταιρεία με την επωνυμία «ΕΠΙΣΤΗΜΗ – ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ»(ΕΠ
– ΑΝ ). Ο σκοπός της ήταν να συγκεντρωθούν οι προοδευτικοί επιστήμονες και να
συντονίσουν την ανοικοδόμηση της χώρας , ώστε η επιστήμη να γίνει λαϊκό
απόκτημα και όχι να παραμείνει κοινωνικό προνόμιο. Ο ίδιος ορίστηκε
Αντιπρόεδρος του Προσωρινού Διοικητικού Συμβουλίου. Η ΕΠ – ΑΝ είχε μεγάλη
απήχηση στον επιστημονικό κόσμο και τα μέλη της δούλευαν με ζήλο και σοβαρότητα
για να βάλουν τι σωστές βάσεις της οικονομίας, της υγείας, της παιδείας και της
κοινωνικής πρόνοιας . Οι προσπάθειες αυτές δεν καρποφόρησαν διότι η Επιτροπή
Ασφαλείας διέλυσε την ΕΠ – ΑΝ ως
«επικίνδυνη εις την δημόσιαν
ασφάλειαν».
Στο μεταξύ η τρομοκρατία εντεινόταν
με συλλήψεις και δολοφονίες. Όλα αυτά σε συνδυασμό με τις επιθέσεις εναντίον
του, τις οικονομικές δυσχέρειες και την πολλή δουλειά επηρέασαν την υγεία του
και του προκάλεσαν οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ο δυνατός οργανισμός του τον
βοήθησε να επιζήσει . Είναι χαρακτηριστικό του κλίματος της εποχής και της
συμπεριφοράς των συναδέλφων του το γεγονός ότι κανείς δεν τον επισκέφθηκε, όταν
αρρώστησε, εκτός ελαχίστων.
Μετά το δεύτερο έμφραγμα έγραψε:
«Στη ζωή μου έκανα πολλά πράγματα.
Και καλά και κακά. Δεν έχει σημασία που μας παίνεσαν για τα κακά και μας
κατηγόρησαν για τα καλά…»
 |
Ο Π.Κ με τον Γαβρίλο Παπαδόπουλο και
τη φρουρά του καταυλισμού. Περιοχή Πρέσπας, Λημέρι 18 του ΔΣΕ.
|
Με το Βασιλικό Διάταγμα « Περί
εξυγιάνσεως των δημοσίων υπηρεσιών» ( 11 Οκτωβρίου 1946) απολύθηκαν 17
καθηγητές από τα Πανεπιστήμια Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Ανάμεσα τους και ο
Κόκκαλης.
Η κατάσταση έγινε δραματική. Το
Δεκέμβριο του 1946 υπέβαλε αίτηση για άδεια εξόδου από τη χώρα προκειμένου να
αντιμετωπίσει τα σοβαρά προβλήματα της υγείας του. Πεντέμισι μήνες αργότερα και
μετά από διαμαρτυρίες, ενέργειες και μεσολαβήσεις δόθηκε η άδεια του ταξιδιού.
Ένα πρωινό, χωρίς καμία οικονομική
ευχέρεια, ταξίδεψε με το πλοίο «Κορινθία» για τη Μασσαλία και από εκεί για το
Παρίσι.
Στο Παρίσι συναντήθηκε με τον
Μιλτιάδη Πορφυρογένη με τον οποίο συζήτησαν προσωπικά και γενικά θέματα. Ο
Πορφυρογένης μάλιστα φρόντισε να πάει σε ειδικό θεραπευτήριο στην Ελβετία καθώς
είχε υποτροπιάσει η φυματίωσή του.
Μετακινιόταν συνεχώς από σπίτι σε
σπίτι και από πόλη σε πόλη, γεγονός που τον στεναχωρούσε. Από την άλλη
σκεφτόταν την οικογένειά του και ένιωθε μοναξιά και απελπισία για τα όσα
γίνονταν στην Ελλάδα.
Μετά από διαδικασίες έφυγε και η
οικογένειά του από την Ελλάδα για την Ελβετία. Στη Ζυρίχη συναντήθηκε όλη η οικογένεια.
Το καλοκαίρι του 1947 η οικογένεια Κόκκαλη δεν μπορούσε να επιστρέψει στην
Ελλάδα , δεν μπορούσε να παραμείνει στη Ζυρίχη. Η μόνη δυνατότητα ήταν η
Γιουγκοσλαβία, όπου και ταξίδεψαν μέσω Πράγας, το Σεπτέμβριο του 1947. Έμειναν
στο Βελιγράδι μέχρι το τέλος του χρόνου, που σχηματίστηκε η Προσωρινή
Δημοκρατική Κυβέρνηση( 23 Δεκεμβρίου 1947).
Στην ΠΔΚ ο καθηγητής Πέτρος Κόκκαλης
ανέλαβε πάλι τα Υπουργεία Υγείας – Κοινωνικής Πρόνοιας και Παιδείας.
«Είμαι ευχαριστημένος γιατί μου έλαχε
να υπηρετήσω πάλι τον Ελληνικό λαό, την πατρίδα μας, την υπόθεση της
πανανθρώπινης λευτεριάς»
Ο Κόκκαλης παρέμεινε στην ίδια θέση
και μετά τον ανασχηματισμό της ΠΔΚ το Γενάρη του 1949. Ο ίδιος δεν συμμετείχε
καθόλου στις πολιτικές και στρατιωτικές αποφάσεις. Δεν ήταν στην ΚΕ του ΚΚΕ
ούτε και στο Γενικό Αρχηγείο.
«Αφήστε με εμένα εδώ που είμαι και θα
προσφέρω από τη θέση μου περισσότερα»
Έφυγε από το Βελιγράδι για να περάσει
στο ΔΣΕ στις 19 του Γενάρη του 1948. Δίπλα στη Μεγάλη Πρέσπα απ’ την πλευρά της
Γιουγκοσλαβίας διαβάζει και μαθαίνει ρωσικά, όσο καιρό μένει εκεί.
«Διαβάζω όλη την ημέρα. Το χιόνι όλο
και στρώνεται πιο πολύ. Η μοναξιά μεγαλώνει. Ο κόσμος μεγαλώνει και τόσο
αισθάνεται κανένας τον εαυτό του να μικραίνει, σα να πάει να χαθεί. Οι άνθρωποι
έπαυσαν πια να συζητούν. Όλα γίνονται σε τόνο άγριας πολεμικής. Περίοδος
θανάσιμης «ειρήνης» είτε στα χαρακώματα σε σύγκρουση, είτε στις στήλες
φιλολογικών εφημερίδων και περιοδικών , πόλεμος με την ίδια λύσσα διεξάγεται.
Στον ένα τρέχει αίμα στον άλλο μελάνι. Ωστόσο η διαφορά δεν είναι τόσο
μεγάλη…Καλό κάνει να διαβάζει κανένας και κανένα βιβλίο από τον κόσμο που
καταρρέει για να ανανεώνει την πίστη του σε εκείνο που δημιουργείται και
έρχεται.»
 |
Θάλαμοι στο νοσοκομείο του Γράμμου
(1948)
|
Στην Ελλάδα περνάει στις 29
Ιανουαρίου. Μετά από πολύωρη και δύσκολη διαδρομή έφτασε στην έδρα του Γενικού
Αρχηγείου και της ΠΔΚ. Εκεί αφού συνάντησε τον Βαφειάδη και τον Ζαχαριάδη
ανέλαβε τα καθήκοντά του.
Η αξιοποίηση της γνώσης του και της
εμπειρίας του καθώς και η οργάνωση μιας κεντρικής, καθολικής υγειονομικής
υπηρεσίας ήταν εξαιρετικά δύσκολη έως και αδύνατη.
Η πρώτη του ενέργεια ήταν τα δέκα
κρεβάτια στο «Νοσοκομείο» του Τριγώνου. Ένα νοσοκομείο χωρίς γιατρό και σχεδόν
χωρίς φάρμακα. Μετά οργανώθηκε ένα μεγαλύτερο νοσοκομείο στο χωριό Ψαράδες της
Πρέσπας.
Τα κατεπείγοντα προβλήματα που είχε
να αντιμετωπίσει ήταν δύο:
α) το ιατροφαρμακευτικό υλικό, τα
χειρουργικά εργαλεία κ.α
β) την προώθηση των βαριά
τραυματισμένων και άρρωστων μαχητών και κατοίκων στις γειτονικές χώρες.
Ιατροφαρμακευτικό υλικό έστελναν οι
Λαϊκές Δημοκρατίες , οι Ερυθροί Σταυροί τους και οργανώσεις αλληλεγγύης από τη
Δύση. Η προώθηση των τραυματιών και αρρώστων γινόταν προς την Αλβανία, τη
Γιουγκοσλαβία και λιγότερο προς τη Βουλγαρία. Όλα αυτά τα τακτοποιούσε σε
συνεργασία με το Γενικό Αρχηγείο και με την κομματική ηγεσία.
Ήταν ο πρώτος που άρχισε να κάνει
μαθήματα χειρουργικής σε ορισμένους γιατρούς άλλων ειδικοτήτων μέχρι να
οργανωθεί ειδική σχολή.
Στην περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας, στο
Γράμμο, στο Βίτσι και στην Πρέσπα δημιουργήθηκαν ολοκληρωμένες υγειονομικές
εγκαταστάσεις με γιατρούς, νοσοκόμες και διάφορες άλλες υπηρεσίες.
Τρεις ήταν οι κεντρικές μονάδες που
βρίσκονταν κάτω απ’ την ευθύνη και την εποπτεία του Υπουργού Υγείας Πέτρου
Κόκκαλη:
α) Το Γενικό Νοσοκομείο του Γράμμου (
1948 )
β) Το Νοσοκομείο στο Βροντερό Πρέσπας
και τη σπηλιά του Βροντερού
( 1948 -1949 )
γ) Το Υγειονομικό Συγκρότημα κοντά
στο χωριό Κώττας.
Επισκεπτόταν πολύ συχνά τα
χειρουργεία, βοηθούσε με την πείρα του και εξέφραζε τη χαρά και τα συγχαρητήρια
του. Αυτά τα χειρουργεία δέχτηκαν και τους τραυματίες από την πιο φονική μάχη
του ΔΣΕ, τη μάχη της Φλώρινας ( 13 – 14 Φλεβάρη 1949). Ο Κόκκαλης μαζί με
μερικούς άλλους γιατρούς προωθήθηκαν στην πρώτη γραμμή και έστησαν το
χειρουργείο τους στο σχολείο του Πισοδερίου.
Συχνά επισκεπτόταν και τα νοσοκομεία
που είχαν δημιουργήσει μερικές Λαϊκές Δημοκρατίες για τους βαριά τραυματίες και
ασθενείς του ΔΣΕ
( νοσοκομείο 250 στην Πολωνία,
νοσοκομεία Ελμπασάν, Τιράνων και Κορυτσάς).
Ο Πέτρος Κόκκαλης ήταν
υπεύθυνος και για την Παιδεία. Τα σχολεία όμως δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν
στις περιοχές που μαίνονταν οι μάχες και οι βομβαρδισμοί. Πιο σημαντικό ζήτημα
όμως από τη λειτουργία των σχολείων ήταν η ζωή των παιδιών και η απομάκρυνσή
τους από τις περιοχές των συγκρούσεων. Η ΠΔΚ απευθύνθηκε στις κυβερνήσεις των
γειτονικών χωρών για παροχή φιλοξενίας και αυτές αποφάσισαν να δεχθούν 12.000
παιδιά από τις παραμεθόριες περιοχές.
 |
| Τα παιδιά σηκώνουν τον Πέτρο Κόκκαλη στα χέρια στο σχολείο Βέλιχοφ της Τσεχοσλοβακίας |
Στις 30 Απριλίου του 1948
συγκροτήθηκε η Επιτροπή « Βοήθεια στο Παιδί», η ΕΒΟΠ, με έδρα τη Βουδαπέστη και
την άμεση εποπτεία του Κόκκαλη που ήταν ο επίσημος εκπρόσωπός της. Βοηθός του ο
νευροχειρουργός Δημήτρης Φωτόπουλος.
Ο Κόκκαλης καθόρισε τις αρχές δράσης
της ΕΒΟΠ:
«Ανάγκη να οργανωθεί η αποστολή των
παιδιών, α) να δεχθούν οι γονείς, β) να οργανωθεί συλλογική διαβίωση των
παιδιών κάτω από την καθοδήγηση νηπιαγωγών και δασκάλων που θα εξασφαλίσουν τη
ζωή και τη διδασκαλία μέσα στα εθνικά πλαίσια, γ) χειρισμός ούτως ώστε να μη
δημιουργηθούν παρεξηγήσεις για «εκσλαβισμό» των παιδιών».
Όταν ολοκληρώθηκε η μετακίνηση και η
τακτοποίηση των παιδιών πραγματοποιήθηκε μια συνδιάσκεψη στην Πολωνία στην
οποία συμμετείχαν όλοι οι φορείς των χωρών φιλοξενίας και στην οποία μίλησε ο
Κόκκαλης ως κεντρικός ομιλητής:
«Η ιστορία των παιδιών είναι μια
τραγική μαρτυρία της κατάστασης του Εμφυλίου που επικρατεί στην Ελλάδα. Μέσα
στις άπειρες θυσίες του λαού είναι και η θυσία της μάνας, που, για να σώσει το
παιδί της από τις δολοφονικές επιδρομές, δέχτηκε να τα αποχωριστεί. Η θυσία
αυτή είναι μεγάλη. Τα παιδιά που βρίσκονται στις Λαϊκές Δημοκρατίες είναι
σχεδόν στην ολότητα παιδιά αγροτών, ανθρώπων που είναι δεμένοι με το χωριό
τους. Αυτοί ξέρουν τι θα πει οικογένεια, τι θα πει πόνος της μάνας. Οι
μοναρχοφασίστες, για να στηρίξουν τη συκοφαντία τους ότι αρπάχτηκαν τα παιδιά –
το περίφημο « παιδομάζωμα» που πιπιλίζουν σαν καραμέλα στις ώρες της ανίας οι
κυρίες της Αθήνας – είπαν και τούτο: οι οικογενειακοί δεσμοί στην Ελλάδα είναι
τέτοιοι, ώστε δεν μπορεί να αποχωριστεί η μάνα το παιδί της…Εμείς λέμε: ναι, η
μάνα, η πραγματική μάνα, δεν αποχωρίζεται το παιδί της, το δίνει τότε μόνον
όταν πρόκειται να το σώσει απ’ του χάρου το στόμα».
Στις 26 Φλεβάρη υπέβαλε στην ΠΔΚ την
έκθεσή του « Για τα ξενιτεμένα παιδιά» στην οποία καταγράφει την κατάσταση και
τα προβλήματα που διαπίστωσε ο ίδιος στην περιοδεία του σε όλους τους παιδικούς
σταθμούς και τις προτάσεις τους.
Η ΠΔΚ μέσω της επιστολής του Κόκκαλη
στο Διεθνή Ερυθρό Σταυρό αποδέχτηκε τις αποφάσεις του ΟΗΕ για τον τρόπο
επιστροφής αυτών των παιδιών και τον έλεγχο των συνθηκών διαβίωσης τους με τον
όρο ότι η έρευνα θα γινόταν και στα ιδρύματα που είχε ιδρύσει η Φρειδερίκη.
Αντιμετώπισε με μεγάλη υπευθυνότητα
τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν με τη φιλοξενία των παιδιών στην Γιουγκοσλαβία
λόγω της αλλαγής της πολιτικής του Τίτο, αλλά και τα συκοφαντικά δημοσιεύματα
στην Ελλάδα για την κατάσταση των παιδιών στις Λαϊκές Δημοκρατίες χωρίς να
σταματήσει καθόλου να παρακολουθεί από κοντά τις όποιες εξελίξεις.
Η ζωή του ήταν μια διαρκής μετακίνηση
από τα αντάρτικα λημέρια και νοσοκομεία στις πόλεις και στους παιδικούς
σταθμούς των Λαϊκών Δημοκρατιών και από εκεί πάλι στα ψηλότερα βουνά με μια
άρρωστη καρδιά που συνεχώς τον ενοχλούσε.
«σαν να περνούσε το χρόνο μέσα απ’
την τρύπα της βελόνας»
Οι κινήσεις του είχαν ένα σκοπό μόνο,
την προσφορά, ένα από τα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας του. Γι΄αυτό αγαπήθηκε
απ’ όλους τους μαχητές του ΔΣΕ και απ’ όλους τους κατοίκους των περιοχών που
τον γνώρισαν.
Τον ΔΣΕ ο Κόκκαλης τον έζησε με κάθε
τρόπο και θέτοντας στη διάθεσή του όλες του τις δυνάμεις από το τέλος του 1947
έως την ήττα.
Η έδρα του ήταν στον καταυλισμό με
τον κωδικό 18 (Λημέρι18) και μετά την κατάρρευση στο Βίτσι έφυγε από τους
τελευταίους.
 |
Ο Π.Κ επικεφαλής της ελληνικής
αντιπροσωπείας στη Συνδιάσκεψη του Παγκόσμιου Συμβούλιου Ειρήνης στο Ελσίνκι
της Φιλανδίας (1952)
|
Είχε όμως και τις απογοητεύσεις του
και ένιωσε πίκρα από τη συμπεριφορά ορισμένων καθοδηγητών και δεν δίστασε να
εκφράσει την άποψη του:
«Ταξικό μίσος δε θα πει η μια τάξη
να μισεί την άλλη για να την καβαλήσει και να την υποδουλώσει. Αυτό είναι
χυδαία αντίληψη (δυστυχώς αρκετά διαδεδομένη) σε καθυστερημένα – τεχνητά
φανατισμένα ή και φύση τυχοδιωκτικά – εγκληματικά στρώματα. Στην καλύτερη
περίπτωση είναι σεχταρισμός της πιο κακής ώρας, σεχταρισμός συντρόφων που
νομίζουν πως ο αγώνας για την απελευθέρωση και τον σοσιαλισμό είναι υπόθεση
ορισμένης κλίκας με κοινή προϊστορία φυλακής και εξορίας. Την προϊστορία αυτή ο
καθένας τη σέβεται και την αναγνωρίζει. Δεν μπορεί όμως να είναι βασικό
κριτήριο για την εκτίμηση προσώπων σε ένα προοδευτικό κίνημα. Η πικρία της
φυλακής κ.λ.π πολλές φορές είναι δηλητήριο της σκέψης και της κρίσης. Όταν
εμείς θα επιβληθούμε σαν καθεστώς δεν θα θελήσουμε να παίξουμε το ρόλο νικητών
απέναντι νικημένων. Η αποστολή θα είναι να συνεχίσουμε την πάλη ώστε οι
νικημένοι να γίνουν κι αυτοί νικητές.»
Και να ασκήσει κριτική στην ηγεσία
μετά την ήττα
«Την ηγεσία μας βαρύνει η ευθύνη ότι
υπερεκτίμησε τις δικές μας στρατιωτικές δυνατότητες, ότι δημιούργησε αυταπάτες,
ότι δεν κατόρθωσε να σπάσει τον πάγο και τις επιφυλάξεις των λαϊκών μαζών
απέναντί μας (ιδίως με την απόφαση της 5ηςΟλομέλειας και τον αδέξιο χειρισμό
του Σλαβομακεδονικού ζητήματος) και με ανικανότητα από άποψη στρατιωτικής
ηγεσίας( Επιχείρηση Φλώρινας, Έδεσσας, Βίτσι, Γράμμος και γενικά)».
Παρ’ όλα αυτά δεν αμφισβήτησε ποτέ
τις αγωνιστικές του επιλογές και τις ιδέες που τον οδήγησαν σε αυτές.
«Για να είσαι κομμουνιστής δεν αρκεί
να σηκώνεις τη γροθιά, δεν αρκεί ακόμα να είσαι μέλος του κόμματος, δεν αρκεί
να θέλεις να ανακατεύεσαι σε όλα και να παίρνεις μυστηριώδες ύφος, δεν αρκεί να
φοράς επιδεικτικά το σήμα.
Κομμουνισμός δεν είναι φόρμα, δεν είναι περίβλημα,
αλλά περιεχόμενο[…] Και το περιεχόμενο πρέπει να το βαστάμε ζωντανό προπάντων
να το πλουτίζουμε.»
« πρέπει να πεθάνουμε συνεπείς με τον
εαυτό μας και με τους αγώνες μας» έλεγε.
Ο Πέτρος Κόκκαλης μετά την ήττα του
ΔΣΕ πήγε αρχικά στην Τασκένδη και στη συνέχεια βρέθηκε στη Βουδαπέστη μαζί με
την οικογένεια του. Εκεί ως Πρόεδρος της ΕΒΟΠ αφιερώθηκε στα χιλιάδες παιδιά
από την Ελλάδα που βρίσκονταν σε εννέα Λαϊκές Δημοκρατίες.
Όταν η έδρα της ΕΒΟΠ μεταφέρθηκε στο
Βουκουρέστι , μετακόμισε και η οικογένεια Κόκκαλη. Εδώ η ΕΒΟΠ στελεχώθηκε με
πολλούς εκπαιδευτικούς και άλλα κατάλληλα πρόσωπα με αποτέλεσμα να
δημιουργηθεί ένα πολύ καλό και ικανό εκπαιδευτικό επιτελείο.
Το έργο και η προσφορά του Κόκκαλη
υπήρξαν τεράστια σε μέγεθος και ευθύνη. Ο στόχος δεν ήταν μόνο να
τακτοποιηθούν τα παιδιά αλλά και να εκπαιδευθούν και να διαπαιδαγωγηθούν με
γνώμονα τις ανάγκες της Ελλάδας γιατί πάντα έλπιζαν στον γρήγορο επαναπατρισμό
τους.
Δημιούργησε Επιτροπές της ΕΒΟΠ σε
κάθε χώρα φιλοξενίας και σε κάθε παιδικό σταθμό και σχολείο με ελληνόπουλα.
Την ίδια περίοδο ήταν και Πρόεδρος
του Συλλόγου των Πολιτικών Προσφύγων . Δούλεψε με μεγάλη υπευθυνότητα για την
τακτοποίηση των δύσκολων προβλημάτων των πολιτικών προσφύγων αναδεικνύοντας για
μια ακόμη φορά τις οργανωτικές του ικανότητες.
Η προσφορά του Πέτρου Κόκκαλη ως
Προέδρου της ΕΒΟΠ θεωρείται από πολλούς μεγάλης εθνικής ιστορικής σημασίας και
προτείνεται να γίνει κάποια στιγμή αντικείμενο ειδικής μελέτης.
Η ΕΒΟΠ διαλύθηκε το 1955 -1956 γιατί
τα παιδιά είχαν ήδη μεγαλώσει. Με τη διάλυσή της ο Κόκκαλης άρχισε να σκέφτεται
την επάνοδό του στην Ιατρική.
Τον Ιούλιο του 1955 μετά από θετική
ανταπόκριση στο αίτημά του βρέθηκε με την οικογένειά του στην Ανατολική
Γερμανία. Εκεί διορίστηκε καθηγητής και τέθηκε επικεφαλής ομάδας ερευνητών με
την ευχέρεια να επιλέξει ο ίδιος τους συνεργάτες του. Το αποτέλεσμα ήταν η
δημιουργία Ερευνητικού Τμήματος Αγγειοχειρουργικής. Το 1957 ανακηρύχθηκε
Καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου και το 1959
έγινε δεκτός στη Γερμανική Ακαδημία Επιστημών του Βερολίνου. Δύο χρόνια
αργότερα του απονεμήθηκε το ανώτατο κρατικό παράσημο «ΛΑΒΑΡΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ».
 |
| Ο Π.Κ στο Λημέρι του ΔΣΕ στην περιοχή Πρέσπας (1949) |
Όλες αυτές οι δραστηριότητές του τόσα
χρόνια δεν τον απέτρεψαν από τη συμμετοχή σε επιστημονικά συνέδρια και
διασκέψεις. Επιπλέον ήταν ενεργό και δραστήριο μέρος του Παγκόσμιου Συμβούλιου
Ειρήνης. Ο ραδιοσταθμός Ελεύθερη Ελλάδα στο Βουκουρέστι μετέδιδε τις ομιλίες
του και άρθρα του δημοσιεύονταν στα περιοδικά των πολιτικών προσφύγων, αλλά και
σε άλλες χώρες. Καλούσε τον κόσμο να υπογράψει την Έκκληση της Στοκχόλμης και
κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες για τη σωτηρία του Ν. Μπελογιάννη και των
συντρόφων του, για το Μανώλη Γλέζο και τους 50.000 κρατούμενους στις φυλακές
και εξόριστους σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Ειδική έκκληση έκανε εναντίον του
πολέμου της Κορέας και της χρήσης της ατομικής βόμβας.
Στις 15 Ιανουαρίου του 1962 η καρδιά
του σταμάτησε ξαφνικά να χτυπά. Στις 20 του μήνα έγινε η νεκρώσιμη τελετή στο
Κρεματόριο του Βερολίνου με την παρουσία πολλών κρατικών επιστημονικών
προσωπικοτήτων και πλήθος κόσμου Η επιθυμία του ήταν να ταφεί στην Ελλάδα, αλλά
δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί αν προηγουμένως δεν γινόταν άρση της
απαγόρευσης της επιστροφής του. Μετά από τηλεγράφημα της Νίκης Κόκκαλη στον
Κ.Καραμανλή
«Παρακαλώ όπως μου επιτρέψετε να
μεταφέρω και να ενταφιάσω στας Αθήνας την σορό του καθηγητού Πέτρου Κόκκαλη.
Μετά ολιγοήμερη παραμονή στας Αθήνας θα επιστρέψω στο Βερολίνο
Νίκη
Κόκκαλη»
Και άλλα διαβήματα από φορείς και
εφημερίδες το αίτημα της επιστροφής έγινε δεκτό.
Χιλιάδες άνθρωποι , επώνυμοι και
ανώνυμοι, υποδέχθηκαν τη σορό του και την οδήγησαν στο Α’ Νεκροταφείο. Ο Πέτρος
Κόκκαλης θάφτηκε στην πατρική γη σκεπασμένος από εκατοντάδες στεφάνια και
λουλούδια σταλμένα από τις φυλακές, τις εξορίες, τους φοιτητές, τα εργατικά
σωματεία, τους οικοδόμους.
« Την άνοιξη θα φυτρώσει το σιτάρι,
θα λούζονται τα δέντρα μες στο φως,
κι όπως θα κόβουμε το βράδυ, το ψωμί,
κι όπως θα ανοίγουμε το δειλινό,
τα πορτοκάλια, θάχουν μια γεύση πιο βαθειά, πιο δίκαιη
πιο ακατάλυτη, γιατί στη γη που φύτρωσαν κοιμάται πια,
από χτες,
ένα κομμάτι από την ξενιτεμένη Ελλάδα.
θα λούζονται τα δέντρα μες στο φως,
κι όπως θα κόβουμε το βράδυ, το ψωμί,
κι όπως θα ανοίγουμε το δειλινό,
τα πορτοκάλια, θάχουν μια γεύση πιο βαθειά, πιο δίκαιη
πιο ακατάλυτη, γιατί στη γη που φύτρωσαν κοιμάται πια,
από χτες,
ένα κομμάτι από την ξενιτεμένη Ελλάδα.
Τάσος Λειβαδίτης, ΣΤΟΝ ΠΕΤΡΟ ΚΟΚΚΑΛΗ»
Η παρουσίαση της προσωπικότητας και
του έργου του Πέτρου Κόκκαλη στηρίχθηκε στη βιωματική βιογραφία της Κατίνας
Τέντα – Λατίφη, Πέτρος Σ.Κόκκαλης. Η συγγραφέας γνώρισε τον Πέτρο Κόκκαλη
και τη γυναίκα του Νίκη στο βουνό όπου είχε καταφύγει μετά τη δραπέτευσή της
και την ένταξη της στο Δημοκρατικό Στρατό. Μετά την ήττα του ΔΣΕ πήρε και αυτή
το δρόμο της πολιτικής προσφυγιάς. Σπούδασε στη Μόσχα, στο Βουκουρέστι και στο
Παρίσι κοινωνικές και οικονομικές επιστήμες Επαναπατρίστηκε το 1974.
Για τον Πέτρο Κόκκαλη δεν έγραψε μια
απλή βιογραφία αλλά μια βιωματική βιογραφία καθώς για δέκα χρόνια
ερεύνησε και κατέγραψε άγνωστα ντοκουμέντα και μαρτυρίες επιζώντων. Γενικά
προσπάθησε να φωτίσει όλες τις πλευρές της ζωής και του έργου του που το
ενισχύει με πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό.
Τα παραθέματα και οι φωτογραφίες
προέρχονται από το βιβλίο.
Κατίνα Τέντα – Λατίφη, Πέτρος Σ. Κόκκαλης. Βιωματική βιογραφία. Επιμέλεια έκδοσης Θανάσης Β.Ζησιμόπουλος και Χαράλαμπος Παπαχρήστου, Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα 2011
Κατίνα Τέντα – Λατίφη, Πέτρος Σ. Κόκκαλης. Βιωματική βιογραφία. Επιμέλεια έκδοσης Θανάσης Β.Ζησιμόπουλος και Χαράλαμπος Παπαχρήστου, Βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα 2011