Ο προσανατολισμός του Παρθενώνα και των Προπυλαίων.

Πολλά έχουν γραφτεί αναφορικά με τα αρχαιοελληνικά ιερά. Για ορισμένα εξ αυτών υπάρχει δικαιολογημένος προβληματισμός, κάποια άλλα διαθέτουν ένα είδος τεκμηρίωσης και τέλος τα περισσότερα κινούνται στη σφαίρα της υπερβολής.

Είναι, όμως, γεγονός ότι η κατασκευή  πολλών αρχαίων ναών δεν γινόταν τυχαία, τόσο ως προς  την επιλογή της θέσης και του προσανατολισμό, όσο και ως προς τη μορφή και τις διαστάσεις.

Οι αρχαίοι αρχιτέκτονες μέσα  από τις ιερές κατασκευές τους επέλεγαν, ορισμένες φορές, να κωδικοποιήσουν κάποια σημαντικά μηνύματα ή γνώσεις της εποχής τους. Σίγουρα τους άρεσαν τα μυστικά και κεκρυμμένα από τα φανερά και τα γνωστά, κυρίως όμως “έπαιζαν” καλά το παιχνίδι των συμβολισμών, κάτι που δεν απέφευγαν ούτε οι αρχιτέκτονες της Αναγέννησης, ενώ ακόμα και οι σημερινοί δημιουργοί χρησιμοποιούν  συμβολισμούς σε κάποια εμβληματικά οικοδομήματα, που κατασκευάζουν στις μεγάλες πόλεις του σύγχρονου κόσμου.

Ειδικότερα:

1) Αναφορικά με τον Παρθενώνα

Η κατεύθυνση του ναού αυτού είχε ήδη οριστεί πριν τα Περσικά, περίπου στα τέλη του 6^ου με αρχές του 5^ου αιώνα π.Χ., με την κατασκευή τού στερεοβάτη τού Προπαρθενώνα και την έναρξη της κατασκευής των κιόνων, τους οποίους κατέκαψαν οι Πέρσες.

Ο κλασικός Παρθενώνας κατασκευάστηκε στη συνέχεια με επέκταση μεν του θεμελίου, αλλά με την ίδια κατεύθυνση.

Τίθεται, όμως, εύλογα το ερώτημα, γιατί ο στερεοβάτης προσανατολίσθηκε έτσι, ώστε ο κατά μήκος άξονας συμμετρίας του να έχει στραφεί κατά 12^ο 52΄ 41΄΄ σε σχέση με τη βασική κατεύθυνση Ανατολής - Δύσης;

Γιατί, δηλαδή, δεν ταυτίστηκε με την κατεύθυνση Ανατολής - Δύσης που θα ήταν και το πιο φυσικό, ή γιατί δεν  στράφηκε κατά κάποια άλλη παραπλήσια  γωνία π.χ. 10^ο ή 11^ο ή 13^ο, που επίσης επέτρεπαν οι χωροταξικές συνθήκες του ιερού βράχου της Ακρόπολης καθώς και οι συνθήκες θεμελίωσης του εν λόγω ναού;

Κατά τη γνώμη μας ο πρόδρομος του Ικτίνου, αρχιτέκτονας έχοντας συνείδηση ότι σχεδίαζε το πιο εμβληματικό κτήριο της εποχής του στην πόλη των Αθηνών, θα σκέφτηκε, ίσως, να εναρμονίσει την κατεύθυνση του ναού, αφιερωμένου σε ουράνια θεότητα, την Αθηνά, με τα αστρονομικά δεδομένα που σχετίζονταν με το τόπο του και έτσι έδωσε τη συγκεκριμένη  κατεύθυνση, που αργότερα κληροδότησε και ο κλασικός Παρθενώνας

Ειδικότερα, με την επιλογή αυτή προέκυπτε,  η μέρα κάθε χρόνο κατά την οποία ο αττικός ήλιος προβάλλοντας από τον Υμηττό θα πρωτοχρύσωνε με τις ακτίνες του με κατευθείαν πρόσπτωση πάνω στο άγαλμα της Αθηνάς, που σίγουρα θα τοποθετείτο στο κέντρο του σηκού του ναού - όπως εξάλλου συνέβη αργότερα στον κλασικό Παρθενώνα με το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς του Φειδία – να είναι η Νουμηνία (δηλαδή η 1^η μέρα) του μήνα Μουνυχιών, η σημερινή δηλαδή 15^η  Απριλίου. Έτσι, όμως, σηματοδοτείτο κάθε έτος με συμβολικό τρόπο η έναρξη της άνοιξης, διότι στο Αττικό Ημερολόγιο αυτή η έναρξη οριζόταν από τη Νουμηνία(1^η) του μήνα Μουνυχιών.

Πράγματι, τη μέρα αυτή το αζιμούθιο του Ήλιου κατά την ανατολή του για την περιοχή του Λεκανοπεδίου της Αττικής είναι 77^ο και αυτό, φαίνεται, το γνώριζε καλά ο αρχιτέκτονας του ναού και γι’ αυτό έστρεψε το στερεοβάτη σε σχέση με την κατεύθυνση Ανατολής - Δύσης κατά 90^ο -77^ο = 13^ο ≈ 12^ο,878 = 12^ο 52΄ 41΄΄.

Με αυτόν λοιπόν τον προσανατολισμό του ναού ο πρόδρομος του Ικτίνου πέτυχε το στόχο του.

***

Προσωπικά, πιστεύω ότι τα πολύ σπουδαία γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή μας, σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο, ορισμένες φορές έχουν αντίστοιχα πρόδρομα φαινόμενα, τις λεγόμενες προτυπώσεις.

Αναφορικά δε με την αρχαία Αθήνα, τα πιο κορυφαία  γεγονότα της ιστορίας της και βεβαίως της ιστορίας όλων των Ελλήνων, τα οποία άλλαξαν και το ρου της παγκόσμιας ιστορίας, είναι αδιαμφισβήτητα η μάχη του Μαραθώνα και η ιδιαιτέρως η Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Τα αναφέρουμε όλα αυτά, γιατί υπάρχουν κάποιες συμπτώσεις, που σχετίζονται με τον Παρθενώνα και την περιοχή της Σαλαμίνας, όπου έλαβε χώρα η ιστορική νικηφόρα ναυμαχία του Ελληνικού στόλου κατά των Περσών, οι οποίες μόνον ως προτυπώσεις θα μπορούσαν να ερμηνευθούν.

Ειδικότερα:

i) Η υπόψη ναυμαχία έγινε την ογδόη (8^η) Βοηδρομιώνος (σημερινή 22^η  Σεπτεμβρίου) του 480 π.Χ., στην οποία πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν οι Αθηναίοι με τον Θεμιστοκλή. Εξελίχθηκε σε τέσσερες (4) φάσεις και η τελευταία φάση της, που σηματοδότησε τη νίκη των Ελλήνων και την άτακτη φυγή του περσικού στόλου, συνέβη στην περιοχή μεταξύ της Κυνόσουρας και της Ψυτάλλειας. Αυτή η τέταρτη φάση φαίνεται καθαρά στο σχήμα που ακολουθεί:

Τέταρτη φάση της ναυμαχίας της Σαλαμίνας

Συντριβή και αποχώρηση του Περσικού στόλου

ii)Ο κατά μήκος άξονας συμμετρίας του Παρθενώνα, προεκτεινόμενος, δυτικά, τέμνει την ευθεία (ΚΨ), που υλοποιεί την ελάχιστη απόσταση μεταξύ της νότιας ακτής της Κυνόσουρας και της βόρειας ακτής της Ψυτάλλειας  σε σημείο, ας το ονομάσουμε (Τ), που βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο, ας το ονομάσουμε (Χ), της χρυσής τομής αυτής της ελάχιστης απόστασης, με αφετηρία την Κυνόσουρα.

Ειδικότερα, η εν λόγω απόσταση κατέχει  συγκεκριμένη θέση μέσα στο δίαυλο Κυνόσουρας - Ψυτάλλειας, έχει μήκος 760m περίπου και το θεωρούμενο σημείο της χρυσής τομής της (Χ), που προκύπτει από την εξίσωση: y/(760-y)=(760-y)/760, απέχει από την ακτή της Κυνόσουρας 290m περίπου.

Με δεδομένο ότι οι συντεταγμένες:

α)του μέσου της δυτικής πλευράς του Παρθενώνα, είναι: x_Π= 475.806,174m και y_Π = 4.202.392,433m,

β)του σημείου (Κ), στην νότια ακτή της Κυνόσουρας που υλοποιεί το βόρειο άκρο της ελάχιστης απόστασης  διαύλου Κυνόσουρας - Ψυτάλλειας είναι: x_Κ= 462.725,809m, y_Κ = 4.199.654,52m,

υπολογίζουμε τα εξής:

Κλίση της ευθείας (ΚΠ):

εφω = (4.202.392,433m - 4.199.654,52 m) / (475.806,174 m - 462.725,809 m) = 2.737,913 m /13.080,365 m = 0,209 => ω=11^ο,80. Επομένως, το αζιμούθιο της ευθείας (ΚΠ) είναι α_ΚΠ = 90^ο - 11^ο,80 = 78^ο,20.

Το αζιμούθιο της ευθείας (ΠΤ) είναι α_ΠΤ = 90^ο - 12^ο, 878 + 180^ο  = 257^ο,122. Το αζιμούθιο της ευθείας (ΚΤ) είναι α_ΚΤ = 140^ο,30 ίσο δηλαδή με το αζιμούθιο της ευθείας (ΚΨ).

Απόσταση της ευθείας (ΚΠ):

S_ΚΠ = [(4.202.392,433 - 4.199.654,52)² + (475.806,174 -462.725,809)²]^1/2 = 13.363,836m.

Στο τρίγωνο (ΚΠΤ) έχουμε γωνία ΠΚΤ = α = α_ΚΤ - α_ΚΠ = 140^ο,30 - 78^ο,20 = 62^ο,10  και γωνία ΚΠΤ = β = α_ΚΠ + 180^ο - α_ΠΤ = 78^ο,20 + 180^ο - 257^ο,122 = 1^ο,078.

Επιλύοντας το τρίγωνο (ΚΠΤ)  έχουμε: S_KT = S_ΚΠ [ημβ / ημ(α+β)] = 13.363,836 [ημ1^ο,078 / ημ(62^ο,10  + 1^ο,078)]m = 13.363,836 [0,0189 / 0,8920]m = 283,15 m, πράγμα που σημαίνει ότι το πραγματικό σημείο τομής (Τ) απέχει από το θεωρητικό σημείο (Χ) της χρυσής τομής μόνο 290m-283,13m = 6,87 m!!!  

Δηλαδή ο άξονας του Παρθενώνα ουσιαστικά  διέρχεται ακριβώς από το σημείο της χρυσής τομής της ελάχιστης απόστασης του Διαύλου Κυνόσουρας - Ψυτάλλειας, λες και χαράχθηκε επί τούτου και μάλιστα με απειροελάχιστο σφάλμα - αν σκεφτεί κανείς ότι συσχετίζει θέσεις που απέχουν μεταξύ τους περισσότερο από 13Κm -  συγκεκριμένα, με σφάλμα που είναι μικρότερο από δύο λεπτά (2΄) της μοίρας (!), καθόσον εφσ = 6,87m / 13.363m = 0,00051 => σ = 1΄,8 της μοίρας.

Εν κατακλείδι, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο πρόδρομος του Ικτίνου αρχιτέκτονας επιλέγοντας, κάπου εκεί στα τέλη του 6^ου με αρχές του 5^ου αιώνα π.Χ., τη συγκεκριμένη κατεύθυνση του στερεοβάτη του Προπαρθενώνα, για άλλους λόγους, βεβαίως, τους οποίους αναφέραμε παραπάνω, παράλληλα προτύπωνε εν αγνοία του, με απίστευτη όμως ακρίβεια το “χρυσό” μέρος της Σαλαμίνας, όπου τα ελληνικά όπλα, μέσα σε διάστημα λίγων χρόνων από την υλοποίηση αυτής της κατασκευής, θα έτρεπαν σε άτακτη φυγή τον περσικό στόλο, θα ενταφίαζαν τα όνειρα του Ξέρξη για υποδούλωση της Ελλάδας, με αποτέλεσμα την εξασφάλιση της ελευθερίας όλων των Ελλήνων.

2)Αναφορικά με τα Προπύλαια της Ακρόπολης

Αν ασυνείδητα και εν αγνοία του ο άγνωστος σε μας αρχιτέκτονας του Προπαρθενώνα προτύπωνε τη νικηφόρα ναυμαχία της Σαλαμίνας, αντίθετα ο αρχιτέκτονας των Προπυλαίων της Ακρόπολης, Μνησικλής, με τον προσανατολισμό που επέλεξε γι’ αυτό το εμβληματικό οικοδόμημα του Ιερού βράχου, συνειδητά μνημείωσε τη θέση, όπου παίχθηκε και κερδήθηκε επάξια η ελευθερία των Ελλήνων.

Συγκεκριμένα, ο κύριος άξονας των Προπυλαίων της Ακρόπολης προεκτεινόμενος, δυτικά, διέρχεται από τον τύμβο των Σαλαμινομάχων, που κατασκευάστηκε αμέσως με την ιστορική ναυμαχία. Η χάραξη αυτή βεβαίως κατορθώθηκε όχι με απευθείας σκόπευση, κάτι τέτοιο ήταν τότε αδύνατο,  αφού η σχετική απόσταση είναι πολύ μεγάλη (15,5Km), αλλά με τις διαθέσιμες αστρονομικές μεθόδους της εποχής του.

Εάν τώρα χρησιμοποιήσουμε ψηφιακό χάρτη και θεωρήσουμε τις κορυφές των Προπυλαίων που ορίζουν τη δυτική πλευρά τού εν λόγω οικοδομήματος, θα πάρουμε με ικανοποιητική προσέγγιση τα εξής δεδομένα:

Συντεταγμένες νοτιοδυτικής κορυφής Προπυλαίων (Π₁) :

Χ_Π1=475.700,836m, Y_Π1 = 4.202.412,73m.

Συντεταγμένες βορειοδυτικής κορυφής Προπυλαίων (Π₂): Χ_Π2 = 475.696,801 m, Y_Π2 = 4.202.433,014 m.

Συντεταγμένες Τύμβου Σαλαμινομάχων στην Κυνόσουρα (Τ) : Χ_Τ = 460.423,367 m, Υ_Τ = 4.199.731,084 m.

Οπότε έχουμε αναφορικά :

α)με την κλίση της ευθείας ΤΠ₁:

εφφ = (4.202.412,73 m - 4.199.731,084 m) / (475.700,836 m - 460.423,367m) = 0,1755 => φ=9^ο,95 και άρα αζιμούθιο α_ΤΠ1 = 90^ο - 9^ο,95 = 80^ο,05.

β)με την κλίση της ευθείας ΤΠ₂:

εφω=(4.202.433,014m-4.199.731,084 m) / (475.696,81m - 460.423,367m) = 0,1769 => φ=10^ο,05 και  άρα αζιμούθιο α_ΤΠ2 = 90^ο - 10^ο,05 = 79^ο,95.

Επομένως Δ(α_ΤΠ1 - α_ΤΠ2) = 80^ο,05 - 79^ο,95 = 0^ο,10 και άρα το αζιμούθιο της διχοτόμου της γωνίας Π₂ΤΠ₁ είναι  80^ο,05 - 0^ο,10/2 = 79^ο,95 + 0^ο,10/2 = 80^ο.

Το τρίγωνο ΤΠ₁Π₂ είναι ισοσκελές, δεδομένου ότι: S_ΤΠ1 = S_ΤΠ2. Πράγματι, S_ΤΠ1 = [(475.700,836 - 460.423,367)² + (4.202.412,73 - 4.199.731,084)²]^1/2 = [(15.277,469)² + (2.681,646)²]^1/2 = [(233.401.059,045) + (7.191.225,269)]^1/2 = [(240.592.284,314)]^1/2 = 15.511,037m.

και S_ΤΠ2=[(475.696,801 - 460.423,367)² + (4.202.433,014-4.199.731,084)²]^1/2 = [(15.273,014)² + (2.701,93)²]^1/2 =  [(233.277.663,964) + (7.300.425,724)]^1/2 =

= [(240.578.089,688)]^1/2 =15.510,579m.

Η διαφορά των εν λόγω μηκών ΤΠ₁  και ΤΠ₂  είναι μόλις 0,458m. Πράγματι, έχουμε Δ(S_ΤΠ1-S_ΤΠ2) = 15.511,037m - 15.510,579m = 0,458m, δηλαδή  απόκλιση  της τάξης του 0,458m/15.510,808m = 0,000029 = 0,0029%.

Δεδομένου ότι σε ένα τέτοιο τρίγωνο η διχοτόμος είναι και μεσοκάθετος, προκύπτει ότι το αζιμούθιο του κεντρικού άξονα των Προπυλαίων είναι 80^ο, ο οποίος  προεκτεινόμενος, δυτικά, διέρχεται από τον τύμβο των Σαλαμινομάχων!

Τίποτε λοιπόν τυχαίο πάνω στον Ιερό βράχο της Ακρόπολης!

Όλα τα παραπάνω μπορεί εύκολα να τα διαπιστώσει κανείς, ίσως και με μεγαλύτερη ακρίβεια, εάν το επιχειρήσει, χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα της Google Earth σε συνδυασμό με τους Κτηματολογικούς χάρτες της Αττικής.

18/6/2016

                                                             Στάθης Ασημάκης