Ευφυείς(?), σίγουρα άσοφοι.

Για έναν προσεκτικό παρατηρητή που θα ανατρέξει στην ελληνική ιστορία από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα,ένα  πράγμα είναι βέβαιο^. δεν πρόκειται να βαρεθεί!… Διότι οι εκπλήξεις θα έρχονται να προστεθούν η μια  στην άλλη αδιάκοπα, λίγες φορές οι ευχάριστες,  περισσότερες,όμως,οι δυσάρεστες έως και τραγικές. Λίγοι οι θρίαμβοι, περισσότερες οι πανωλεθρίες. Μοιάζει σαν θαύμα ότι εμείς οι Έλληνες ακόμα υφιστάμεθα επί της γης.

Αυτό το πάνω - κάτω, η άνοδος και η πτώση, σίγουρα δεν έχει να κάνει μόνο ή κυρίως με  εξωτερικούς παράγοντες, όπως πολλοί θέλουν να πιστεύουν ή τους βολεύει να πιστεύουν, και   υποστηρίζουν ότι τάχα φταίνε οι αλληλλοτομίες στην ευαίσθητη περιοχή μας^.καθότι ο τόπος μας βρίσκεται στο σημείο τομής Ανατολής και Δύσης,στο σημείο τομής Βορρά και Νότου, στο σημείο συνάντησης πολιτισμών,αλλά και συμφερόντων των μεγάλων, είναι το πέρασμα ορδών, στρατών και λοιπού κόσμου.

Μάλλον,όμως, ή κυρίως οφείλεται σε εγγενείς παράγοντες, δηλαδή  στο χαρακτήρα μας, στην ψυχοσύνθεσή μας και στην εν γένει  νοοτροπία μας. Πέρα από το ευμετάβλητο του χαρακτήρα μας και το συναισθηματισμό μας,πρέπει περισσότερο να φταίει η σκόρπια και ιδιοτελής ευφυΐα μας (άκρατος ατομισμός), η οποία, επειδή αδυνατεί να κεφαλαιοποιηθεί σε κοινωνική σοφία και συντονισμένη κοινή δράση, μας καθιστά ένα λαό στη βάση του ανώριμο, μειράκιο, όχι μόνο σε σχέση με τους Ευρωπαίους, αλλά ακόμα και σε σχέση με  λαούς που ανήκουν στον τρίτο κόσμο.

Μας καθιστά λαό με στόχους μικρού ορίζοντα, που αδυνατεί να σχεδιάσει και να διαχειριστεί με επιτυχία δράσεις σοβαρές και μεγαλόπνοες, οι οποίες απαιτούν συνέπεια, πειθαρχία, συνεργασία, αξιολόγηση και κυρίως απόδοση ευθυνών^.δράσεις που να μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο την καθημερινότητα των πολιτών, να εξασφαλίσουν την προσωπική και οικογενειακή τους ζωή από εξωτερικούς και εσωτερικούς κινδύνους, είτε ανθρωπογενείς, είτε περιβαλλοντικούς.

Ειδικότερα, ο φθόνος και η έχθρα μας απέναντι στους ικανούς και στους άξιους μοιάζει σαν μια κατάρα που μας διαπερνά σε όλη την ιστορία μας και δείχνει τη συνέχειά μας.

Οι φοβερές φράσεις:«Και ποιος είσαι εσύ;» «Και ποιος είναι αυτός;»ή «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ;» είναι το καθημερινό μας ψωμοτύρι. Διεκδικούμε και πετυχαίνουμε,πολλές φορές με πάθος και με θράσος,για μας ή τους οικείους  μας κάθε θέση, κάθε αξίωμα, είτε στην αυτοδιοίκηση,είτε στον κρατικό μηχανισμό σε κεντρικό ή περιφερειακό επίπεδο,είτε οπουδήποτε αλλού στην κοινωνία, που δικαιωματικά ανήκουν στους ικανούς και τους καταξιωμένους.

Το αποτέλεσμα είναι ότι σε κάθε δημόσια εστία διοίκησης από την πιο μικρή έως την πιο μεγάλη να διαφεντεύουν, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, οι αδαείς, οι άχρηστοι, οι ανίκανοι και ανεπαρκείς, που το μόνο που μπορούν να προσφέρουν είναι η διαστρέβλωση, το κύκλωμα, το βραχυκύκλωμα, η πονηριά και η μοχθηρία και εν τέλει η αυθαιρεσία και ο κοτζαμπασισμός.

Σε αυτή τη χώρα χρόνια τώρα έχει εξαπολυθεί κυνήγι μαγισσών απέναντι στους άξιους, στους ικανούς και στους άριστους. Έχει ακόμα διακηρυχθεί  δημόσια και από επίσημα χείλη ότι:«Η αριστεία βλάπτει»!....

Μα πότε προχωράει μια κοινωνία, όταν τη οδηγούν οι μέτριοι και οι άχρηστοι ή όταν την οδηγούν οι ικανοί και οι άριστοι; Το θαύμα της Αμερικής που οφείλεται; Στους ντόπιους ερυθρόδερμους ή λευκούς ή στους άριστους που ενσωμάτωσε από κάθε φυλή και τους προώθησε χωρίς προκαταλήψεις; Οι Εβραίοι στο χρήμα και στις επιχειρήσεις, στο θέαμα και στα καλλιτεχνικά, οι Ευρωπαίοι και οι Ασιάτες στην επιστήμη.

Όμως, το κυνήγι των ικανών και των αρίστων σε μια κοινωνία είναι ένα χτύπημα στα θεμέλια της, είναι σαν να χτυπάς ένα δέντρο στη ρίζα του. Οδηγεί μια κοινωνία σε στασιμότητα και, τελικώς, σε κατάρρευση. Είναι η πιο ύπουλη γενοκτονία. Τρανό σύγχρονο παράδειγμα οι 500.000 επιστήμονες και γενικώς καταρτισμένοι νέοι μας,που αναγκάστηκαν να αναχωρήσουν για το εξωτερικό, προκειμένου να σταδιοδρομήσουν και να πραγματώσουν τα όνειρά τους σε ξένη γη,  όπου εκεί προσφέρουν τις δεξιότητές τους, εκεί θα φτιάξουν τις οικογένειές τους, εκεί και θα γεννήσουν, αλλά για την έρμη πατρίδα μας θα έχουν χαθεί οριστικά, όχι μόνο αυτοί, αλλά και οι απόγονοί τους.  

Επίσης, σε αυτήν εδώ τη χώρα, όχι μόνο έχει κηρυχθεί απαγορευτικό για εφαρμογή πραγματικής αξιολόγησης των κρατικών λειτουργών, αλλά απαγορεύεται να ακουστεί και η λέξη «αξιολόγηση». Την ξορκίζουν σαν  να είναι το φοβερότερο κακό στον κόσμο. Οι απασχολούμενοι σε δημόσιες θέσεις αρνούνται πεισματικά να υποστούν πραγματική αξιολόγηση του έργου τους. Με αποτέλεσμα η ανικανότητα και η ανεπάρκεια των δημοσίων υπηρεσιών να γίνεται ορατή στην πρώτη ευκαιρία.  

Ποτέ και καμία κρατική υπηρεσία δεν έκανε έστω και μια φορά ένα δημόσιο ή και εσωτερικό έστω απολογισμό του έργου της, ποτέ δεν έγινε εποικοδομητική κριτική για κάποια δημόσια δράση της - μόνο μισόλογα μπορείς να ακούσεις στους υπηρεσιακούς διαδρόμους, με φθόνο πολλές φορές και με στρέβλωση - επειδή θα φανούν οι τυχόν αδυναμίες, οι ανεπάρκειες και  οι λαθροχειρίες των υπευθύνων. Ποτέ δεν βγήκαν χρήσιμα και αναγκαία συμπεράσματα και δεν κατέληξαν σε πρακτικές που να διορθώνουν τα σφάλματα, τα οποία συνεχίζονται και οδηγούν οσημέραι όχι μόνο σε απλές καθημερινές δυσλειτουργίες, που ταλαιπωρούν τον Έλληνα πολίτη, αλλά και σε επανειλημμένες αληθινές τραγωδίες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι φυσικές καταστροφές - πυρκαγιές και  πλημμύρες. Οι μεγάλες πυρκαγιές της Πελοποννήσου του 2007 με ανθρώπινα θύματα, με καταστροφές χωριών και ζωικού πλούτου δεν μας δίδαξαν τίποτε, μα τίποτε!...

Έτσι,έντεκα χρόνια μετά ήλθε, αυτές τις μέρες, η ανείπωτη τραγωδία  πυρός στην  Αττική που αφάνισε ακόμα περισσότερους ανθρώπους,κατέστρεψε ολοκληρωτικά πάλι οικισμούς,ξεκλήρισε  οικογένειες, έφερε τόση οδύνη και τόση πίκρα, και μας εξέθεσε για άλλη μια φορά στα μάτια όλης της Υφηλίου, τόσο που να αναρωτιούνται κάθε τόσο όλοι οι λαοί, μα τι επιτέλους συμβαίνει με αυτούς τους Έλληνες.

Οι πολιτικοί μας έχουν βρει,βεβαίως, ένα βολικό λεξιλόγιο στη ρητορική φαρέτρα τους και μας το εκτοξεύουν κάθε φορά, όπως: ο στρατηγός άνεμος, η ασύμμετρη απειλή, ο θεός Εγκέλαδος και λοιπές φτηνές δικαιολογίες και αυτό ήταν όλο. Αλλά ο άνεμος ήταν από καταβολής κόσμου, είναι και θα είναι πάντα στρατηγός. Εμείς, όμως, τι κάνουμε ως κοινωνία, και μάλιστα στον 21^ο αιώνα,για να τον αντιμετωπίσουμε;

Οι ασύμμετρες απειλές πάντα ενεδρεύουν και απειλούν, εμείς τι κάνουμε ως κοινωνία για να τις περιορίσουμε, και να τις αφοπλίσουμε; Ο θεός Εγκέλαδος πάντα τέτοιος ήταν, τέτοιος είναι και θα είναι, εμείς τι κάνουμε για να ασφαλίσουμε τους οικισμούς μας και να περιορίσουμε τις ζημιές του;

Και εάν η κοινωνία μας έπρεπε από πάντα να ήταν οργανωμένη, για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, πόσο μάλλον σήμερα που οι κλιματικές αλλαγές στον πλανήτη θα μας επηρεάσουν καίρια και θα μας οδηγήσουν στο μέλλον σε μεγάλες περιπέτειες.

Και, όμως, καθεύδουμε ως κοινωνία, και απλά ξυπνάμε κάπου - κάπου για να καταγγείλουμε και να βρίσουμε εαυτούς και αλλήλους και στη συνέχεια ξαναπέφτουμε στην αβελτηρία μας και στον «ωχ! αδερφισμό» μας.

Αλλά και, τώρα,  μόλις περάσει ο κουρνιαχτός και τα αποκαΐδια, οι ίδιοι άνθρωποι, που θεωρητικά έχουν τις ευθύνες θα βρίσκονται ανερυθρίαστοι πάλιστους θώκους τους και τις θεσούλες τους, θα απολαμβάνουν τα οφέλη του οφικίου τους και θα συνεχίσουν πάλι τον ευδαίμονα ύπνο τους, διακόπτοντας κάπου-κάπου το ραχτλίκι τους για να εκτοξεύσουν τις λεκτικές μαγκιές τους.Μόνο εάν νιώσουν ότι κινδυνεύουν τα προσωπικά τους συμφέροντα,τότε θα δραστηριοποιηθούν, θα συνασπισθούν πολιτικά, κομματικά και συνδικαλιστικά, για να σιγουρέψουν τις θεσούλες τους.

Κάποτε πρέπει να το καταλάβουμε καλά  όλοι μας και κυρίως οι πολιτικοί μας, που το μόνο πράγμα που τους ενδιαφέρει είναι ο θώκος της εξουσίας, ότι χωρίς ικανό κρατικό μηχανισμό, χωρίς κράτος αποτελεσματικό, χωρίς κράτος δικαίου αυτή η χώρα δεν θα μπορέσει να πάει παραπέρα, θα αφανιστεί από μόνη της και όχι από τους εχθρούς της που δεν είναι και λίγοι γύρω της.

Οι ρητορικές μαγκιές σε κοινοβούλιο,σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και  από τα μπαλκόνια, όχι μόνο δεν λύνουν τα προβλήματα, αλλά τα επιδεινώνουν κιόλας, γιατί οι ρητορικές μαγκιές πολώνουν πρώτα τους ίδιους και μετά τον εύπιστο, αλλά και κουτοπόνηρο λαό μας, τον διχάζουν και υψώνουν τείχη προκατάληψης και δυσπιστίας, που εμποδίζει το consensusκαι για τα πιο απλά ζητήματα της κοινωνίας.

Αυτή η ρητορική που την έφερε στον κόσμο ο ελληνικό πολιτισμός,ως συμπλήρωμα της αθηναϊκής δημοκρατίας, έχει πια καταντήσει κατάρα γι’ αυτόν τον τόπο,διότι μπορείνα αποπροσανατολίσει, να διαστρεβλώσει και να πείσει για τα αντίθετα από τα πραγματικά.

Ακούς να λέει ο Έλληνας για έναν πολιτικό: «Αυτός τα λέει καλά», θαυμάζει τη ρητορική μαγκιά του, αλλά δεν εξετάζει την προσωπική πορεία του πολιτικού, την ικανότητα του, την ανάληψη ευθυνών του, την καινοτομία που προσκόμισε, το συγκεκριμένο έργο που παρήγαγε, εάν παρήγαγε, το δίκιο που υπηρέτησε, αρκεί ο πολιτικός του να καταγγέλλει τους αντιπάλους του με μαγκιά και με επιτηδειότητα.

Με αυτόν τον τρόπο καταντήσαμε να δίνουμε την ψήφο μας σε ανθρώπους -μιλώ και εννοώ ανεξαρτήτως πολιτικού χώρου - και να τους στέλνουμε στη Βουλή, να καταλαμβάνουν υπουργικές θέσεις, που τους περισσότερους από αυτούς, δεν θα τους εμπιστευόμασταν ούτε για κλητήρες στην πιο μικρή ιδιωτική επιχείρηση. Υπάρχουν, βεβαίως, και οι φωτεινές εξαιρέσεις, σε όλους τους πολιτικούς χώρους, αλλά αυτές είναι, δυστυχώς, πολύ λίγες.

Προσέχουμε τους δεκάρικους λόγους τους, τις ανούσιες ρητορείες και ύβρεις τους και χάνουμε την ουσία των κρίσιμων πολιτικών ζητημάτων, μένοντας εγκλωβισμένοι και περιχαρακωμένοι σαν οπαδοί αθλητικού σωματείου, χωρίς να μπορούμε να επιλέξουμε αξίες,ικανότητες και ήθος, και το μόνο που μας απομένει είναι  η περπατησιά μας αυτή της αλεπούς στα ιδιωτικά μας πράγματα, προκειμένου να την βολέψουμε και έχει ο Θεός.

Με την ευκαιρία αυτή, μιας και αναφερθήκαμε στη ρητορική, ας θυμηθούμε από την ιστορία ένα ενδιαφέρον περιστατικό από τους ρωμαϊκούς χρόνους.Ο φιλόσοφος Καρνεάδης που σε ώριμη ηλικία έγινε σχολάρχης της Ακαδημίας του Πλάτωνα, πέραν των άλλων ικανοτήτων του, διέθετε και το χάρισμα της πειθούς. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, οι Αθηναίοι του ανέθεσαν να ηγηθεί μιας σημαντικής αποστολής στη Ρώμη το 156 π. Χ.Συγκεκριμένα,την εποχή εκείνη,επειδή τα αθηναϊκά στρατεύματα είχαν λεηλατήσει τον Ωρωπό, που τελούσε υπό την προστασία των Ρωμαίων, η Ρωμαϊκή Σύγκλητος επέβαλε στην Αθήνα χρηματική ποινή 500 ταλάντων, ποσό υπέρογκο και δυσβάσταχτο την εποχή εκείνη  για μια μικρή πόλη, όπως είχε τότε καταντήσει η Αθήνα.

Στην αποστολή αυτή συμμετείχαν και οι:Διογένης ο στωικός και Κριτόλαος ο περιπατητικός. Από τους τρεις ο Καρνεάδης είχε το μεγαλύτερο κύρος. Όταν πάτησε το πόδι του στη Ρώμη, περικυκλώθηκε από νέους, που ανυπομονούσαν να τον ακούσουν. Τους μίλησε για ηθική, για τη φύση των θεών, για τη γνώση του αληθινού, και προκάλεσε τον ενθουσιασμό τους. Και στη ρωμαϊκή Σύγκλητο έγινε επίσης δεκτός με μεγάλο ενθουσιασμό.

Οι περισσότεροι συγκλητικοί γνώριζαν ελληνικά και γοητεύτηκαν από τον λόγο του. Μείωσαν αμέσως την ποινή σε 100 τάλαντα και έστειλαν τους γιους τους να τον ακούσουν. Σε διάστημα δυο ημερών ο Καρνεάδης εκφώνησε τους δυο θαυμάσιους λόγους του, περί Δικαιοσύνης και Φυσικού Δικαίου. Με τον έναν υπεράσπισε τη Δικαιοσύνη και με τον άλλον έβαλε εναντίον της Δικαιοσύνης. Με τον πρώτο υποστήριξε το Φυσικό Δίκαιο και με το δεύτερο το αμφισβήτησε. Αναστάτωσε το κοινό,αλλά υπέδειξε και τις άπειρες δυσκολίες που μπορεί να συναντήσει κανείς στην αναζήτηση της αλήθειας. O αυστηρός,όμως, φύλακας των ρωμαϊκών ηθών, ο τιμητής Μάρκος Πόρκιος Κάτων, που διέβλεπε ότι οι νέες σπουδές στη ρητορική και οι ασκήσεις της διαλεκτικής, αποτελούσαν μια σοβαρή απειλή για την πολιτική και τη στρατιωτική ισχύ της Ρώμης, δυσαρεστήθηκε. Γι’ αυτό έπεισε τους πατριώτες του να διώξουν άρον - άρον τους τρεις Έλληνες σοφούς, γιατί ήσαν επικίνδυνοι για τα ήθη των Ρωμαίων!....

Τέλος, όταν νεαρός μηχανικός διορίστηκα στο τότε Υπουργείο Δημοσίων Έργων, ο Διευθυντής μου, Έλληνας Αιγυπτιώτης πολιτικός Μηχανικός, γεννημένος και μεγαλωμένος στην Αλεξάνδρεια, σπουδασμένος στη Βυρηττό, που εθεωρείτο τότε η Ελβετία της Μέσης Ανατολής, και μετεκπαιδευμένος στο Παρίσι, μια μέρα σχολιάζοντας την επικαιρότητα για κάποιο σοβαρό συμβάν μας είπε:

«Οι Άραβες, που λόγω της ιστορίας τους  έχουν εμπειρία για όλους τους λαούς της περιοχής,   λένε ένα χαρακτηριστικό ρητό: “Δέκα Άραβες αξίζουν όσο ένας Αρμένης, δέκα Αρμένηδες αξίζουν όσο ένας Εβραίος, δέκα Εβραίοι αξίζουν όσο ένας Έλληνας και δέκα Έλληνες δεν αξίζουν τίποτα!...”». Αυτό το λαϊκόαραβικό γνωμικό τα λέει νομίζω όλα, για εμάς τους Έλληνες, για τα παθήματά μας και την πορεία μας.

Σίγουρα είμαστε, ατομικά, ευφυής λαός, αλλά κοινωνικά αμφιβάλλω εάν είμαστε ευφυής λαός,και επειδή ποτέ δεν βάζουμε μυαλό από τα παθήματά μας είμαστε σίγουρα άσοφος λαός,που είναι και το πιο χειρότερο και το πλέον επικίνδυνο για το μέλλον μας.

Στάθης Ασημάκης