ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΜΙΣΘΟΙ ΕΙΣ
ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑΝ ΕΛΛΑΔΑ
Εάν
επέστρεφε στον κόσμο ο Ηγεσίας, ο Κυρηναϊκός φιλόσοφος του 3ου π.Χ. αιώνος, ο οποίος ονομάζονταν
Πεισιθάνατος, γιατί υποστήριζε ότι τα κακά της ζωής υπερβαίνουν τα καλά, ένα
μόνο καταφύγιο έβλεπε : την αυτοκτονία, και αυτή συμβούλευε στους μαθητές του.
Εάν επέστρεφε, λέω, στον κόσμο, δεν ξέρω αλήθεια ποιό άλλο μέσον σωτηρίας θα
εύρισκε για τη συσσώρευση των στεναγμών οι οποίες μαστίζουν τον ταλαιπωρημένο
κόσμο υπό της τεράστιας
οικονομικό-σοσιαλιστικής αναστάσεως, εκ της οποίας οι λαοί δεν κατορθώνουν ν’
απαλλαγούν.
Το
οικονομικό ζήτημα σε κάθε εποχή είναι η βάση και η πρώτη αιτία των περισσοτέρων
πολέμων. Κανείς σήμερα δε θα τολμούσε να πιστέψει ότι ο Τρωικός πόλεμος έγινε
για τα ωραία μάτια της Ελένης ή ότι οι σταυροφορίες είχαν μοναδικό κίνητρο τη
πίστη και το θρησκευτικό συναίσθημα, και ότι δεν τις συνόδευαν άλλες αιτίες,
πολιτικοοικονομικής φύσεως.
Αλλά τι ήταν
οι οικονομικές ταραχές του παρελθόντος αν τις παραβάλλουμε με τις σημερινές;
Φαίνεται αληθινά
ότι ο νόμος του Μάλθου αρχίζει να βαρύνει αμείλικτα επί της άθλιας
ανθρωπότητας. Είμαστε πολλοί. Ο Ησαΐας ήταν καλός προφήτης όταν είπε : «Κύριε,
ηύξησας τον πληθυσμόν, όμως δεν ηύξησας και
την χαράν!».
Ας σταχυολογήσουμε
ορισμένες πληροφορίες για την οικονομική ζωή της αρχαιότητας και επί του
παρόντος ας σταματήσουμε λίγο στην
Ελλάδα.
Στην Ελλάδα,
κατά την εποχή του Αριστοφάνη η ζωή στοίχιζε τόσο λίγο, ώστε μια οικογένεια από
τέσσερα άτομα μπορούσε να ξοδέψει τρείς
οβολούς την ημέρα (περίπου μισή δραχμή) και με λίγη οικονομία
προμηθεύονταν και την καύσιμο ύλη για το μαγειρείο! Αυτό μας το μαθαίνει ο ίδιος
ο Αριστοφάνης σε μερικά χωρία των «Σφηκών» του.
Εις την
απλότητα των ηθών, εις την μη πύκνωση του πληθυσμού (αιτία όχι μόνο αδιάφορη
για την ευκολία της ζωής), προστίθετο σε εκείνους τους καιρούς ένας παράγων
βασικός και χαρακτηριστικός στην
οικονομική οικονομία : η δουλειά. Η εργασία η εκτελούμενη από τους δούλους προσέθετε
τεράστια βοήθεια στην εργασία ελεύθερων χεριών, δια τούτου ήταν μικρότατα, και
δεν είχε να συλλογίζεται ο ελεύθερος τις απεργίες των εργατών. Ένας πάτρωνας,
όταν εγκαταλείπονταν από τους εργάτες του, τους αντικαθιστούσε αμέσως από δούλους
που αγόραζε ή που δανειζόταν.
Οι κωμωδίες
του Αριστοφάνη τα πολιτικά έργα του Πλάτωνα και του Αριστοφάνη, η συλλογή των
αρχαίων επιγραφών, συγγράμματα του Ανταίου, μας προμηθεύουν τεκμήρια και
λεπτομέρειες μεγάλου ενδιαφέροντος για την οικονομική ιστορία της εποχής
εκείνης, και φθάνουν μέχρι του σημείου να μας πληροφορήσουν τον μέσο όρο των ημερομισθίων
διαφόρων κατηγοριών εργατών και τεχνιτών. Ένας βαστάζος, π. χ. κέρδιζε την
ημέρα τέσσερις οβολούς κατά μέσο όρο (δηλαδή 60 λεπτά). Ένας βοηθός κτίστη μισή
δραχμή. Οι αρχιτέκτονες, που επιστατούσαν τους εργάτες, δεν έπαιρναν
περισσότερες από δύο δραχμές την ημέρα.