(Από τους
Οξυρρύγχειους Πάπυρους)
Τα παρακάτω είναι
αποσπάσματα αλληλογραφίας του Ρωμαίου συγκλητικού Μενένιου
Άπιου,
στο φίλο του Ατίλιο Νάβιο, ο οποίος τον διαδέχεται
στη διακυβέρνηση της Αχαΐας και τον συμβουλεύει για το πως μπορεί να χειριστεί
τους Έλληνες. Οι πάπυροι βρέθηκαν στην τοποθεσία Οξύρρυγχος της Αιγύπτου, εξ ου και το
όνομα του υπότιτλου.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΩΤΟ
Κερδίσαμε αγαπημένε Ατίλιε τον κόσμο με τις λεγεώνες μας, αλλά θα μπορέσουμε να τον
κρατήσουμε μονάχα με την πολιτική τάξη που θα του προσφέρουμε. Διώξαμε τον
πόλεμο στις παρυφές της γης. Από τον Περσικό κόλπο, ως την Μαυριτανία και από
τη γη των Αιθιόπων ως την Καληδονία, αδιατάρακτη βασιλεύει η ρωμαϊκή ειρήνη.
Δύσκολο φαίνεται να εξηγήσει κανείς, πως μια πόλη έφτασε να κυβερνά την
οικουμένη. Μέσα στους λόγους, όμως, που θα αναφέρονταν για μια τέτοια εξήγηση
θα έπρεπε πρώτος να ήταν ετούτος:
Καταλάβαμε καθαρά και
έγκαιρα πως υποτάσσοντας ξένους λαούς αναλαμβάνουμε μιαν ευθύνη για την
ευημερία τους. Τούτη η συνείδηση της ευθύνης διακρίνει τους βαρβάρους
κατακτητές από τους κοσμοκράτορες. Μονάχα ο Αλέξανδρος πριν από μας είχε την συνείδηση τούτης της
ευθύνης. Ευτυχώς για την δόξα της Ρώμης, πέθανε νέος, γιατί αλλιώς θα ήτανε οι
Έλληνες σήμερα οι άρχοντες του κόσμου. Αλίμονο στους λαούς, όταν τις
προσπάθειές τους τις ενσαρκώνουν μονάχα σε μεμονωμένα άτομα που περνούν και όχι
σε ανθρώπινες κοινότητες, σε θεσμούς που αντέχουν στην ροή των πραγμάτων και
σηκώνουν άνετα τον όγκο των πολύχρονων έργων. Έχουμε την σοφία να μην θέλουμε
να είμαστε δυσβάσταχτοι εκμεταλλευτές των λαών που υποτάχτηκαν στην εξουσία
μας. Αλλά δεν φτάνει να τους χαρίζουμε την ειρήνη και τάξη, γιατί αυτά είναι
αρνητικά στοιχεία, είναι όροι, δεν αποτελούν την ουσία της ευδαιμονίας των
ανθρώπων. Θα έπρεπε και της φιλοσοφίας και της ποίησης τα δώρα να σκορπούσαμε
στις χώρες που κυβερνούμε. Το μέγα όμως τούτο έργο είμαστε άξιοι να το κάνουμε
μόνο στις δυτικές επαρχίες, γιατί εκεί που βρίσκεσαι εσύ, οι Έλληνες το
επιτελούν ακόμη σήμερα καλύτερα από μας. Ας επαναλάβουμε και εμείς την
δυσάρεστη ομολογία του Οράτιου
Φλάκκου: “Graecia capta, ferum victorem cepti, et artes intulit agresti Latio”.