Του Λουκά Μπακάλη
Από τον Στάθη Ασημάκη
Σεμνός, αθόρυβος, αλλά σημαντικός πνευματικός άνθρωπος της Αράχωβας, ο οποίος τιμά όχι μόνο τη γενέτειρά του, αλλά και τη Βοιωτία ολόκληρη, είναι ο συμπολίτης μας κ. Λουκάς Αντ. Μπακάλης, συνταξιούχος σήμερα εκπαιδευτικός (φιλόλογος καθηγητής) που διετέλεσε Λυκειάρχης, με επιπλέον σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία.
Υπήρξε ένας από τους βασικούς στυλοβάτες του περιοδικού «Η Αράχωβα», του οποίου η έκδοση κράτησε μια ολόκληρη δεκαετία και πρόσφερε πολλά στον πολιτιστικό τομέα του χωριού μας. Επίσης, αρθρογραφούσε επί σειράν ετών στο περιοδικό: «Λάμπρος Κατσώνης» του ομώνυμου Συλλόγου Λεβαδέων και έχει συντάξει κατά καιρούς μελέτες, σχετικά με εκπαιδευτικά, ιστορικά, μυθολογικά και χριστιανικά θέματα.
Έχοντας βαθιά μέσα στην καρδιά του την ιδιαίτερη πατρίδα του είναι ευαίσθητος σε κάθε θέμα που αφορά το χωριό μας. Τον τελευταίο καιρό, αποφάσισε να καταθέσει στο … Λαογραφικό και Ιστορικό Ταμείο της Αράχωβας ένα εξαιρετικό πνευματικό του έμβασμα μέσα από το βιβλίο του, με τίτλο: «Η ΑΡΑΧΩΒΑ …θυμάται και τιμά… », το οποίο εξέδωσε πριν λίγες μέρες.
Ένα βιβλίο, σε περιορισμένο δυστυχώς αριθμό αντιτύπων, το οποίο διατίθεται δωρεάν και αποτελεί το πιο ωραίο γιορτινό δώρο στους παραλήπτες του, κυρίως, όμως, στο χωριό μας και ειδικά στις νεότερες γενιές του.
Σκοπός του, αφενός μεν να μην ξεχαστούν οι παλιές εικόνες του χωριού που δείχνουν το πνεύμα της αραχωβίτικης κοινωνίας, μέσα από «παπαδιαμαντικές» φιγούρες, τις οποίες επέλεξε να σκιαγραφίσει, και αφετέρου δε η συγκέντρωση - καταγραφή των Αραχωβιτών ηρώων που πολέμησαν, κυρίως δε όσων έχυσαν το αίμα τους, στους αγώνες της Πατρίδας μας, για την υπεράσπιση της ελευθερίας και την αποκατάσταση του εδαφικού εθνικού κορμού, ώστε όχι μόνο να μην ξεχαστούν, αλλά και να παραδειγματίσουν σήμερα, στους κρίσιμους και επικίνδυνους καιρούς στους οποίους ζούμε, τους νέους μας που είναι πολύ πιθανόν να κληθούν κάποια στιγμή στο μέλλον και αυτοί για το δικό τους χρέος απέναντι στην Πατρίδα.
Το εν λόγω βιβλίο, κανονικού μεγέθους (17cm x 24cm), 146 σελίδων, με ευανάγνωστα γράμματα, με υπέροχο ρέοντα λόγο, δομημένο καλαίσθητα, και με όμορφο εξώφυλλο, προδιαθέτει ευχάριστα τον αναγνώστη στο να διεξέλθει την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ύλη του με καταιγιστικό ρυθμό, προσφέροντας σε ανταπόδοση δυνατή πνευματική απόλαυση.
***
Ειδικότερα, το εν λόγω βιβλίο αποτελείται από δυο μέρη.
Το πρώτο έχει τίτλο: «Αραχωβίτικα … Παπαδιαμαντικά» και περιλαμβάνει ευχάριστη έως ξεκαρδιστική διήγηση αρκετών περιστατικών, που ο συγγραφέας διέσωσε από τα χρόνια της νεότητάς του στο χωριό, στα οποία πρωταγωνιστούν άνθρωποι απλοί, της πρωτο - τουριστικής Αράχωβας, παπαδιαμαντικούς τύπους τους χαρακτηρίζει, οι οποίοι με το χιούμορ τους, τις ατάκες τους και τον ιδιαίτερο τρόπο έκφρασης του καθενός, αλλά και με τη θετική στάση τους απέναντι στη ζωή υπήρξαν μικροί καθημερινοί ήρωες, όπως σημειώνει ο συγγραφέας.
Είναι ιστορίες που άκουσε με πολύ ενδιαφέρον από τα παιδικά του χρόνια, τις οποίες κουβαλούσε μέσα του με ευχάριστη διάθεση και τώρα, στα χρόνια τα στερνά, ένιωσε την ανάγκη, μάλλον χρέος του, να τις μεταλαμπαδεύσει στους νεότερους του χωριού μας, για να μην ξεχαστούν και χαθούν, όπως εξομολογείται στον πρόλογό του, τον οποίο τιτλοφορεί: «Προς τους αγαπητούς μου Συμπατριώτες (De profuntis)» και είναι γραμμένος με εξομολογητική διάθεση, με νοσταλγία και στοχασμό. Εύχεται δε να μην παρεξηγηθεί από τους επιζώντες απογόνους των ηρώων» που αναφέρει και ζητά προκαταβολικά συγγνώμη, γιατί δεν είχε σκοπό να δυσαρεστήσει κανένα.
Πιστεύουμε ότι, όχι μόνο δεν θα τους δυσαρεστήσει, αλλά θα τους ψυχαγωγήσει και ικανοποιήσει, όπως και όλους τους λοιπούς αναγνώστες, γιατί η γραφίδα του είναι φτιαγμένη από αγάπη και ευγένεια.
Περιλαμβάνει είκοσι δυο περιστατικά, τα οποία κατανέμει σε δυο υποενότητες με τίτλους: «Λαϊκή ευσέβεια» (πέντε περιστατικά) και «Λαϊκή θυμοσοφία» (δεκαεπτά περιστατικά).
Μέσα από αυτά, ο αναγνώστης ψυχαγωγείται, διότι ευθυμεί και παράλληλα διδάσκεται. Ταυτόχρονα, όσοι έζησαν την προ - τουριστική Αράχωβα, την αναπολούν με νοσταλγία, ενώ οι νέοι μπορούν να οσμιστούν και να νιώσουν κάπως το κλίμα και την ατμόσφαιρα της Αράχωβας του παλιού καιρού.
Γιατί, όπως έχει σημειώσει κάπου ο μεγάλος Ιταλός συγγραφέας Ίταλο Καλβίνο: «[…].Μερικές φορές διαφορετικές πόλεις διαδέχονται η μία την άλλη στον ίδιο χώρο και με το ίδιο όνομα, γεννιούνται και πεθαίνουν χωρίς να γνωρίσει η μία την άλλη, χωρίς να επικοινωνήσουν μεταξύ τους.»
Ο συγγραφέα μας, όπως ο ίδιος δηλώνει στον πρόλογο τού δεύτερου μέρους του βιβλίου του, σκέφτηκε, αφού είχε ολοκληρώσει τους παπαδιαμαντικούς τύπους του χωριού μας, ότι: «εκτός από τους μικρούς αυτούς καθημερινούς ήρωες,[…] υπήρξαν και οι άλλοι Ήρωες, με την καθαυτό ιστορική έννοια της λέξης: οι Ήρωες της μάχης και του πολέμου. Αυτοί που σε κάποια κρίσιμη στιγμή, όταν τους κάλεσε η Πατρίδα, έτρεξαν στη φωνή της, με συνειδητή προσωπική απόφαση να ανταλλάξουν την ήρεμη αγροτική τους ζωή με τον ορυμαγδό και τον κίνδυνο της μάχης και εάν χρειαστεί - να μεταβούν από τη ζωή στο θάνατο και από την απλή και σύντομη καθημερινότητα στην ατελείωτη και φωτεινή αιωνιότητα, ανταλλάσσοντας την επίγεια με την Ουράνια πατρίδα.»
Και επειδή η Αράχωβα, όπως και κάθε άλλος τόπος της Πατρίδας μας, έχει παρά πολλούς τέτοιους ήρωες, αποφάσισε, λόγω έλλειψης μιας συγκεντρωμένης αναφοράς-καταγραφής των ηρώων της σε όλους τους εθνικούς αγώνες από το 1821 έως το έπος του 1940 και την Εθνική αντίσταση, να συντάξει ένα «Πάνθεον» των Αραχωβιτών ηρώων, ώστε να παρουσιαστούν σε ενιαίο σύνολο, με την ελπίδα ότι κάποιοι νεότεροι ερευνητές θα το συμπληρώσουν με μεθοδική, διεξοδική, επιστημονική και ολοκληρωμένη προσπάθεια.
Για το σκοπό αυτό έκανε χρήση όλων των μέχρι σήμερα γνωστών στοιχείων που είχε στη διάθεσή του και συγκεκριμένα, πρωτογενώς, των εξής πηγών:
α)Της σπουδαίας έρευνας του αείμνηστου συμπολίτη μας Γεώργιου Θεμ. Χαρίτου, για τους συντελεστές της Μάχης της Αράχωβας, αλλά και γενικότερα για την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
β)Του Ημερολόγιου του Γεωργίου Π. Δεμερτζή, Λοχία Πεζικού, για το Β΄ Βαλκανικό (Ελληνοβουλγαρικό) πόλεμο.
γ)Του Ημερολόγιου του Γιάννη Κουτσονικόλα, Δεκανέα του Πυροβολικού, για την περίοδο 1919 - 1922 (Μικρασιατική εκστρατεία).
δ)Του «Σημειωματάριου» του Λουκά Γ. Βασιλόπουλου, Λοχία Τηλεγραφητή, για την περίοδο από 24/4/1919 έως 16/8/1919.
ε)Του Ημερολόγιου του Ιωάννη Γ. Δεσφινιώτη, Στρατιώτη Τηλεφωνητή, για το έπος του 1940, και
στ)Τις αναμνήσεις του Λεωνίδα Δ. Παπαδήμου, Δεκανέα Εφοδιασμού, για το έπος του 1940.
Επίσης χρησιμοποίησε, δευτερογενώς, ως πηγές του:
i)Το βιβλίο του Χρήστου Ε. Μαυρόπουλου, με τίτλο: «Κατακαημένη Αράχωβα».
ii)Το βιβλίο του Στάθη Καλπούζου, με τίτλο: «Πρόγονοι, Απόγονοι των Κομνηνών, Τρακαίων, Καλπουζαίων».
iii)Το διπλό επετειακό τεύχος (αριθ.7-8) του περιοδικού: «Η Αράχωβα», αφιερωμένο στους Αραχωβίτες ήρωες του έπους του 1940, καθώς και το άρθρο της καθηγήτριας φιλολόγου Ασημίνας Μπακάλη - Αλεξάκη, στο τεύχος αριθ. 4 του εν λόγω περιοδικού, με τίτλο: «Οι Αραχωβίτες και το έπος του ’40».
iv)Tο βιβλίο του Τάκη Μυλωνά, με τίτλο: «Αράχωβα-εικόνες και μνήμες του χτες».
Βεβαίως, έλαβε πρωτίστως υπόψη του και τους καταλόγους του Μνημείου Ηρώων της Αράχωβας, της αναθηματικής πλάκας που βρίσκεται στον Πρόναο του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου, καθώς και του Μνημείου των αγωνιστών της Μάχης της Αράχωβας κατά των Γερμανών (Μάχη της Σφάλας).
Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας ήταν η καταγραφή των υπέρ Πατρίδας πεσόντων, των τραυματιών καθώς και συμμετεχόντων στους αγώνες του έθνους μας. Μάλιστα, συμπληρώνει αυτή, με αναφορά στους Αραχωβίτες στρατιώτες που συμμετείχαν στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, το οποίο έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις, με σκληρές μάχες, στην Κορέα, από την αρχή του 1951 έως και το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, μετά από πρόσκληση των Ηνωμένων Εθνών, για την προάσπιση του υπέρτατου ιδανικού της ελευθερίας των Λαών.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι το κεφάλαιο αυτό ο συγγραφέας το κλείνει με μια πολύ ενδιαφέρουσα σκέψη. Συγκεκριμένα, επειδή οι Αραχωβίτες ήρωες που έπεσαν για την Πατρίδα στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο στερούνται, αδίκως, μέχρι σήμερα, παρότι έχουν περάσει περισσότερα από ογδόντα(80) χρόνια, κάποιου μνημείου ή έστω μιας αναθηματικής πλάκας, γράφει τα εξής πολύ σημαντικά:
«Κλείνοντας, λοιπόν, το παρόν «ΠΑΝΘΕΟΝ» και έχοντας κατά νου όλα αυτά, υποβάλλω ταπεινώς μία πρόταση: Στον ωραίο περίβολο της Παναγίας μας, η οποία έκανε σε πάρα πολλές περιπτώσεις ολοφάνερη την παρουσίας της επάνω στα χιονισμένα βουνά της Πίνδου προστατεύοντας και εμψυχώνοντας τα παλληκάρια μας, να στηθεί (με φροντίδα του Δήμου, των Συλλόγων, ακόμη και ενός φιλοπάτριδος Αραχωβίτη) μια απέριττη πλάκα-«μνήμα», επάνω στην οποία να χαραχτούν τα ονόματα των 9 τιμημένων νεκρών του ’40. Και κάθε 28η Οκτωβρίου, μετά τη Δοξολογία εντός του Ναού, να ψάλλεται και ένα Τρισάγιο, εκτός του Ναού εμπρός σ’ αυτό το «Μνήμα»(όπως γίνεται κάθε χρόνο στο «Πανηγυράκι» επάνω στον Αϊ Γιώργη μπροστά στο Μνημείο του Καραϊσκάκη, και μετά να ακολουθεί το υπόλοιπο πρόγραμμα της Εορτής. Έτσι, θα αποδοθεί δικαιοσύνη και στους Ήρωες αυτούς, οι οποίοι σε τίποτε δεν υστέρησαν από τους υπόλοιπους Αραχωβίτες νεκρούς… Γένοιτο!»
Πράγματι, είναι μια πρόταση που όλοι οι συμπολίτες μας πιστεύω ότι επικροτούν και θα πρέπει, κατά τη γνώμη μου, χωρίς καθυστέρηση να υλοποιηθεί το συντομότερο δυνατόν από τις Αρχές.
Γιατί έχω την εντύπωση ότι τα λόγια που παραθέτει και με τα οποία κλείνει ο συγγραφέας το υπέροχο αυτό πόνημά του, δανεισμένα από τον Οδυσσέα Ελύτη («Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου», 1984) και συγκεκριμένα:
«Όλα χάνονται
Του καθενός έρχεται η ώρα
Εγώ φεύγω
Εσείς να δούμε τώρα…»
μοιάζει σαν να μας τα υπενθυμίζουν - φωνάζουν, αν όχι καθημερινά, τουλάχιστον κάθε 28η Οκτωβρίου, ένας - ένας οι «άστεγοι» πεσόντες Αραχωβίτες ήρωες στα Αλβανικά βουνά, και μάλιστα σήμερα στις κρίσιμες εποχές που διέρχεται η Πατρίδα μας, εξαιτίας της επιθετικής συμπεριφοράς τού εξ Ανατολών γείτονά μας.
Ανακεφαλαιώνοντας, πρέπει να πούμε ότι ο αναγνώστης διαβάζοντας το υπόψη βιβλίο έχει κερδίσει, πράγματι, πολλά. Έχει ψυχαγωγηθεί με την πλήρη έννοια του όρου. Έχει δηλαδή ευθυμήσει ζωηρά, έχει αναπολήσει και νοσταλγήσει, έχει μάθει και γνωρίσει αρκετά, έχει στοχαστεί βαθιά και προβληματιστεί έντονα, στη σωστή ακριβώς δόση, και επιπλέον έχει νιώσει τι σημαίνει ευγένεια γραφής. Και είναι αλήθεια ότι όλα αυτά δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση να τα προσφέρει στον αναγνώστη, όποιος αποφασίσει να συγγράψει.
Για αυτό, στον αγαπητό και αξιότιμο συμπολίτη μας κ. Λουκά Αντ. Μπακάλη αξίζει όχι μόνο ο θαυμασμός και ο δημόσιος έπαινος, αλλά και η ευγνωμοσύνη μας για το υπέροχο αυτό πόνημά του.
18/12/2022
Υ.Γ. Το Κοινοτικό Διαμέρισμα Αράχωβας αξίζει, κατά τη γνώμη μου, να ζητήσει από το Δήμο Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας την επανέκδοση του εν λόγω βιβλίου, ώστε αυτό να διανεμηθεί δωρεάν στους φιλαναγνώστες συνδημότες μας καθώς και ευρύτερα. Θα ήταν το καλύτερο έμπρακτο ευχαριστώ της τοπικής μας κοινωνίας προς τον συγγραφέα κ. Λουκά Αντ. Μπακάλη.