Του Στάθη Ασημάκη
Γ΄ Μέρος
Οι βλάχικοι αρμοί μας
α)Τα βλάχικα τοπωνύμια.
Είναι όλα τα υπόλοιπα ξενόγλωσσα τοπωνύμια που κατά βάση έχουν βλάχικη ρίζα. Υπάρχουν, βεβαίως, μερικά εξ αυτών, τα οποία έχουν αρβανίτικη ή σλαβική ρίζα, αυτό όμως δικαιολογείται από το γεγονός ότι λέξεις με τέτοιες ρίζες ήταν σε ευρεία χρήση και στους Βλάχους, ειδικότερα τους Αρβανιτόβλαχους. Συγκεκριμένα, τα τοπωνύμια βλάχικης προέλευσης είναι:
1)Τρίτσιρις. Τοποθεσία - διάβαση ανατολικά του Ζεμενού. Πιθανόν, από τη βλάχικη λέξη τριτσεάρε = διάβαση.
2)Αρδίνια. Τοποθεσία ανάντη του Ζεμενού με μεγάλη ορατότητα. Πιθανόν, από τη βλάχικη λέξη άρντου = καίω, που παραπέμπει σε φωτεινή θέση, όπως και πράγματι είναι, καθώς ο ήλιος τη φωτίζει όλη μέρα και μάλιστα από την αυγή, ειδικά τις μέρες που βρίσκονται κοντά στην εαρινή και φθινοπωρινή ισημερία, σε αντίθεση βεβαίως με την απέναντι σκιερή τοποθεσία «Σπέντζο».
Επίσης, πιθανή η εξήγηση που στηρίζεται στη λατινική λέξη arduus = ανάντης, ανωφερής, ψηλός, καθόσον πρόκειται για μια ανωφερή υψηλή θέση πάνω από το Ζεμενό. Στην περίπτωση αυτή, το εν λόγω τοπωνύμιο δεν είναι βλάχικο, αλλά ρωμαϊκό τοπωνυμικό κατάλοιπο.
3)Βερτιπό. Βρίσκεται πάνω από την «Παλαμονίδα», πριν από το «Μακρύ λιθάρ’» και τον «Αϊ Νικόλα». Είναι ένα ευρύ βαθούλωμα που βαστάει χιόνι για πολύ καιρό, και διαθέτει πλούσια χλωρασιά. Μπορεί, καταρχάς, να σχετιστεί με τη σλαβική λέξη вертеп (βερτέπ) = σπήλαιο.
Πιο ορθό, όμως, να θεωρήσουμε ότι έχει βλάχικη ρίζα και συγκεκριμένα είναι σύνθετη, από τις βλάχικες λέξεις: βιρντεάτσα = χλόη, πρασινάδα (από τη λατινική λέξη vireo = είμαι χλωρός, χλοάζω, θάλλω) και ντιπούνου = κατεβάζω (από τη λατινική λέξη depono = αποτίθεμαι, κατατίθεμαι, καταβιβάζω), δηλαδή βιρντιπό > βιρτιπό και σημαίνει χαμηλή, υψομετρικά, βλάστηση.
4)Σπέντζους. Σκιερή απότομη πλαγιά του Ξεροβουνιού ανατολικά του Ζεμενού. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη σπίντζουρου = κρεμώ και σπιτζουράρε = κρέμασμα.
5)Μπέζλας. Μια ευρεία χαράδρα, η λιγότερο πετρώδης σε σχέση με τις λοιπές, στο Ξεροβούνι, που απορρέει την ανάντη βόρεια περιοχή του βουνού, από την οποία παλιότερα διέρχονταν, όσοι ήθελαν να ανεβούν στη Σκλιβινίτσα και από εκεί να φτάσουν στο Δίστομο. Πιθανόν, σύνθετη από τις βλάχικες λέξεις: πεάζα = φλοιός και λάου = πλένω (πεάζλα > πέζλα > μπέζλα) και σημαίνει η επιφάνεια(χωμάτινος φλοιός) που ξεπλένεται από τις νεροποντές.
6)Σκλιβινίτσα. Ο σημαντικότερος μεσημβρινός αυχένας της Κίρφης. Πιθανόν σύνθετη από τις βλάχικες λέξεις σκέλε = σκέλια και βινίτα = έλευση, ερχομός (σκέλε + βινίτα > σκελεβινίτα > σκ’λεβινίτσα > σκλιβινίτσα).
Πράγματι, η τοποθεσία αυτή είναι ο σημαντικότερος μεσημβρινός αυχένας του Ξηροβουνιού (μοιάζει σαν να έχει ανοίξει εκεί το βουνό τα «σκέλη» του), μέσω του οποίου έφθανε παλιά κάποιος στην Αράχοβα, ερχόμενος από το Δίστομο ή την Αντίκυρα.
Αποκλείεται η πιθανότητα να σχετίζεται με τη λέξη σκλαβηνία που υπονοεί σλαβικό κάποτε οικισμό, διότι η περιοχή αυτή στερείται πηγών νερού, και άρα είναι ακατάλληλη για μόνιμη κατοίκηση.
Επιπλέον, από τη θέση αυτή περνούσε, κατά την αρχαιότητα, η συνοριακή γραμμή που διαχώριζε, στα νοτιοανατολικά, την περιοχή του Μαντείου των Δελφών από τη λοιπή Φωκίδα. Σύμφωνα δε με την επιγραφή τού «Αφορισμού των Ιερομνημόνων» του Δελφικού Μαντείου, λεγόταν Μελίας («[…] ἐνέστηκε ἐξ ἥρωος τοῦ Εὐορίου καλουμένου εἰς ἄκρα Μελίου, ἐξ ἄκρων Μελίου εἰς Χάροδρον ὅρον, ἐκ τοῦ καλουμένου Χαρόδρου ὅρου παρά τὴν ρίζαν Κίρφου ὡς ὕδωρ ρέει κατά τὴν Δύσιν ἐν μέσῳ τοῦ Χαρόδρου[…]») και είχε ουσιαστικά ανάλογη σημασία, δηλαδή αυτήν της τομής, καθόσον η ρίζα της λέξης Μελίας πρέπει να βρίσκεται στο αρχαιοελληνικό ρήμα μελεΐζω = διαμελίζω, κομματιάζω. Επομένως, η Σκλιβινίτσα είναι κατά κάποιο τρόπο η μεταγλώττιση στα νεότερα χρόνια του αρχαίου Μελία.
7)Ουμπουλή. Τοποθεσία πάνω από την Μπάνια, δυτικά της θέσης «Παναγιωτού». Πιθανόν, από τη βλάχικη λέξη ούμπλου = γεμίζω.
8)Ντελενίκου. Τοποθεσία, μέσα σε μικρή ρεματιά, ανατολικά της «Μπάνιας», με πηγή μικρής παροχής. Πιθανόν σύνθετη από τη λατινική λέξη deluo = εκρέω και τη βλάχικη λέξη νικου = μικρός, οπότε ντελουνίκου > ντελενίκου.
9)Πάνια/Μπάνια. Ίσως από τη βλάχικη λέξη πάνε = ψωμί, επειδή πρόκειται για εύφορη περιοχή που παλιότερα καλλιεργείτο για σιτάρι. Πιο πιθανό, από τη βλάχικη λέξη μπάνιου = λουτρό, λόγω των πολλών νερών που διαθέτει η τοποθεσία αυτή.
10)Κουσισνάς. Τοποθεσία δυτικά της Ανάληψης. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη κόσσινα = αυχενοδιάβαση.
11)Λέλους. Τοποθεσία ανατολικά του χωριού κοντά στις Γάντζιες. Από τη βλάχικη λέξη λέλε = το επιφώνημα αχ, λόγω ίσως της μακρινής απόστασης από το χωριό και του άγονου εδάφους.
12)Παντίνι. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη: μπάντε = χάμω (μπαντίνι > παντίνι), δεδομένου ότι η τοποθεσία αυτή βρίσκεται χαμηλά στην περιοχή της Αράχοβας, στο βάθος της κοιλάδας.
13)Καλέρ’ς. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη κάλε (θηλυκό κάλιουρι) = κατσικόδρομος. Πράγματι, η εν λόγω τοποθεσία είναι μια πολύ επικλινής πλαγιά, από την οποία διέρχεται δρόμος στενός και δύσβατος.
14)Μασόρινα. Τοποθεσία νοτιοανατολικά της Αράχοβας καθώς και τοποθεσία ψηλά στον Παρνασσό. Πιθανόν σύνθετη από τις βλάχικες λέξεις: μάσου = μαντρί προβάτων ράου = δροσιά, πάχνη, οπότε Μασόρινα σημαίνει δροσερό μαντρί.
15)Κουσίνους. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη κόσσινα = αυχενοδιάβαση. Έτσι κι αλλιώς το τοπωνύμιο αυτό είναι προσλαβικό, διότι τοποθεσία Κούσινες αναφέρεται από τον ιστορικό Προκόπιο στο έργο του: «Περί κτισμάτων» στην παράγραφο τη σχετική με τα φρούρια που έφτιαξε ή ανακαίνισε ο Ιουστινιανός. Συγκεκριμένα: «[…] Ἐπί Δαρδανίας δὲ πεποίηται τάδε νέα μὲν Λαβέριον, Κάστιμον, […] Βικτωρίας. Ἀνενώθη δὲ τάδε Κεσίανα, […], Κούσινες, […], Άρια ὑπό πόλιν Σαρδικήν.»
16)Καγίτινα. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη κουγίε = μετά βίας (κουγίτινα > καγίτινα), οπότε σημαίνει πηγή με μικρή παροχή, όπως και πράγματι ήταν και βρισκόταν πιο πάνω από τον Κουσίνο, δίπλα στα «Καταλώνια».
17)Τάρνισα/Ντάρνισα. Πηγή νότια της Αράχοβας, στο δρόμο για τον ελαιώνα. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη τόρνου = χύνω νερό (τόρνισα > τάρνισα).
18)Νιάτσα. Τοποθεσία ψηλά στον ελαιώνα. Είτε από τη βλάχικη λέξη νιάτσα = νόσος, είτε από τη βλάχικη λέξη νιάτζα = ανάμεσα.
19)Τσιτουμιά/Τζιτουμιά. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη τσιτάτε = φρούριο, επειδή είναι μια απότομη βραχώδης πλαγιά, με σπηλιά στη βάση της, που μοιάζει με φυσικό φρούριο.
20)Χ’πατσιά. Βρύση πάνω από τη γειτονιά «Σφαλάκι». Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη κουπάτσου = θάμνος, λόχμη (κουπατσιά > κ’πατσιά > χ’πατσιά).
21)Φαλάρι. Τοποθεσία χαμηλά στον ελαιώνα. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη φαλκάρε = βλάχικη πατριά (φαλκάρε > φαλάρε > φαλάρι), που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η περιοχή αυτή ήταν παλιότερα ένα προγεφύρωμα Βλάχων νομάδων στην περιοχή.
22)Ματζιλαρκό. Πιθανόν σύνθετη από τις βλάχικες λέξεις μάσου = μάνδρα (στάνη) προβάτων και λάργκου = μακριά (μασλαργκό > ματσιλαρκό > ματζιλαργκό), δεδομένου ότι είναι η πιο απομακρυσμένη τοποθεσία της Αράχοβας στα νοτιοδυτικά της.
23)Tζόνους. Τοποθεσία στον ελαιώνα προς την περιοχή των Δελφών. Είτε από τη βλάχικη λέξη τζιόνε, τζόνε = νέος, οπότε παραπέμπει σε νέο κτήμα λόγω επέκτασης του ελαιώνα έως εκεί, είτε από τη βλάχικη λέξη τζεάνα = ακρώρεια, λόφος.
24)Σικούφ. Τοποθεσία στη νοτιοανατολική πλευρά του Παρνασσού. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη σέκου = ξηραίνομαι και ξηρός.
25)Μπαϊτάνης. Η τελευταία κορυφή βορειοανατολικά της Αράχοβας. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη μπατάνε = το μέρος που χτυπιέται με νερό, το κοινώς μαντάμι, επειδή πράγματι είναι τοποθεσία (υψηλή κορυφή) που χτυπιέται βίαια από τον Κατεβατό άνεμο, τις καταιγίδες και τις χιονοθύελλες.
26)Σαρτσίνους. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη σάρτσινα = το φορτίο υποζυγίου, διότι είναι τοποθεσία με νερά και άρα εύφορη, σε σχέση με τις γειτονικές της τοποθεσίες.
27)Λιτζιρίσου. Πιθανόν από τη βλάχικη λέξη λινγκέρε = μεταλλική γαβάθα, καθόσον είναι φυσικό κοίλωμα.
28)Τριζινίκους. Μία από τις σημαντικότερες πηγές του Παρνασσού. Πιθανόν σύνθετη από τις βλάχικη λέξεις ντρε/τρε (πρόθεση κίνησης για κάποιο σκοπό π.χ. τρε άπα = για νερό) και σινιάκου = δροσιά, οπότε τρεσινιάκου> τρεσινίκου > τρισινίκου > τριζινίκου) και σημαίνει προς το δροσερό μέρος.
29)Μπουνίκλ. Τοποθεσία στον Παρνασσό. Πιθανόν σύνθετη από τις βλάχικες λέξεις μπούνου = καλός και κούλα = ύψωμα (μπουνουκουλ > μπουνούκ’λ > μπουνίκλ).
30)Παρτσιό. Τοποθεσία στον ελαιώνα, όπου βρίσκεται και το ξωκκλήσι «Αϊ Λιάς». Από τη λέξη παροικία (παροικία > παροικιό > παρκιό > παρτσιό), πράγμα που υπονοεί εντοπιότητα για κάποιους και νομαδικότητα για άλλους, οι οποίοι θα εγκαταστάθηκαν παλιότερα εκεί και θα παροικούσαν για κάποιο χρονικό διάστημα, μέχρι να γίνουν αποδεκτοί και να ενταχθούν στον οικισμό της Αράχοβας.
31)Βλαχόλακκα. Τοποθεσία στον Παρνασσό. Τοπωνύμιο που δείχνει ξεκάθαρα ότι κάποτε έφτασαν Βλάχοι νομάδες στον Παρνασσό και εγκαταστάθηκαν στη γύρω περιοχή.
32)Βρουλιά. Απότομη βραχώδης πλαγιά του Παρνασσού ανάντη της Σχιστής Οδού. Πιθανόν από την αλβανική λέξη vrulsh = απότομος.
33)Κούβελους. Κορυφή ανάντη του Ζεμενού, που μοιάζει με αντεστραμμένο δοχείο. Από τη βλάχικη [σλαβικής ρίζας] κουβέλε = μεγάλο ξύλινο αγγείο, που χρησίμευε για μέτρο χωρητικότητος.
34)Χαμπίπ(Απάνου/Κάτου).
Απότομα βραχώδη στενά φαράγγια του Παρνασσού, όπου μαζεύονται χιόνια, τα οποία τροφοδοτούν τη βασική πηγή «Μάνα». Από την αλβανική λέξη humb = γκρεμός, βάραθρο.
35)Μπιλινόριμα. Ρεματιά ανάμεσα στον «Πετρίτη» και τον «Μπαϊτάνη». Η ίδια εξήγηση με το τοπωνύμιο Ιμπιλί, που ακολουθεί πιο κάτω.
36)Γόριανη. Πηγή κάτω από τη «Μάνα». Πιθανόν από την αλβανική λέξη gurra = πηγή, που αναβλύζει μέσα από βράχια.
37)Μούλτσια. Από τη βλάχικη [τουρκικής ρίζας] λέξη μούλκε = ιδιοκτησία. Το μούλκ ήταν το γεωργικό κτήμα απολύτου κυριότητος, σε αντίθεση με το βακούφιο που ήταν ιδιοκτησία κάποιου ναού ή μοναστηριού.
38)Λούζους. Πιθανόν από τη βλάχικη [σλαβικής ρίζας] λέξη λόζιου = κοίτη, φωλιά αγρίων ζώων.
39)Μπιρχάβα. Απότομη βραχώδης τοποθεσία με σπηλιές στο Ξεροβούνι, που δεσπόζει πάνω από το ρέμα της «Μπεχούβεσης». Πιθανόν σύνθετη από τις αλβανικές λέξεις μπιρ = τρύπα και humb = γκρεμός, βάραθρο.
40)Μπιχούβισ’. Η ρεματιά κάτω από το Πρόντολου, η οποία τρέχει ουσιαστικά πάνω στην κοίτη του πάλαι ποτέ Πλειστού ποταμού. Πιθανόν σύνθετη από τις αλβανικές λέξεις beh = συμβαίνει ξαφνικά και hov = ορμητικότητα.
Πράγματι, στην περιοχή αυτή μπορούν να υπάρξουν ξαφνικές και επικίνδυνες πλημμυρικές παροχές νερού, λόγω ισχυρών βροχών που έχουν λάβει χώρα πολύ μακριά σε ανάντη τοποθεσίες.
41)Γουράλα. Ρεματιά στον ελαιώνα. Από την αλβανική λέξη gurra = πηγή που αναβλύζει μέσα από βράχια.
42)Μουσκουνοβός. Τοποθεσία στον ελαιώνα που διαθέτει άφθονα νερά. Πιθανόν από την αλβανική λέξη μουσκόνje = κουνούπι.
43)Ιμπιλί. Τοποθεσία χαμηλά στον ελαιώνα. Πιθανόν από τη σλαβική λέξη belu = λευκός που, όμως, είναι σε ευρεία χρήση στη βλάχικη και στην αλβανική γλώσσα, χαρακτηρίζοντας κυρίως ρεματιές, οπότε (μπελί > ιμπελί), δεδομένου ότι βρίσκεται στη συμβολή δύο ρεμάτων, που είναι το Πλατανόρεμα και αυτό της Μουρτιάς.
44)Β’λό π’γάδ’. Τοποθεσία δίπλα στην Ιμπιλί, οπότε μπελό πηγάδι > μπ’λο π’γάδ’ > β’λό π’γάδ’.
45)Γκαμάλους. Τοποθεσία στον Παρνασσό. Πιθανόν από την αλβανική gamull = μικρός καταρράχτης.
46/47)Βαρκό/Βαρκά. Τοποθεσία ψηλά στον Παρνασσό / τοποθεσία στον ελαιώνα. Από τη βλάχικη [σλαβικής ρίζας] λέξη βαρκό = έλος, μέρος που κρατάει νερά.
48)Σφάλα. Τοποθεσία στον ελαιώνα με νερά καθώς και τοποθεσία στον Παρνασσό. Από τη σλαβική λέξη subala = έλος, που είναι σε όμως σε ευρεία χρήση στην ελληνική καθώς και στην αλβανική γλώσσα (σουβάλα > σ’βάλα > σφάλα).
49)Σέμπρου. Από το ευρέως γνωστό ανά την Ελλάδα όρο σέμπρο [σλαβικής ρίζας], που σημαίνει εκμισθωμένη τοποθεσία για καλλιέργεια ή βόσκηση.
50)Καρούτια. Από τη βλάχικη [σλαβικής ρίζας] λέξη καρούτα = μεγάλο ξύλινο αγγείο, όπου βράζει ο μούστος, και εάν είναι στενόμακρο χρησιμεύει ως ποτίστρα ζώων.
51)Πλάσα. Η τοποθεσία, όπου βρίσκεται σήμερα το Λαογραφικό Μουσείο Αράχοβας. Από την αλβανική λέξη plas-a = σχισμή, δεδομένου ότι η περιοχή αυτή μεταξύ του βράχου του Ρολογιού και του απέναντι βράχου, που υπήρχε και σήμερα, βεβαίως, δεν υφίσταται, λόγω της διαπλάτυνσης της οδού, έμοιαζε με ευρεία φυσική σχισμή.
52)Μπαμπασούκα. Απαξιωτική ονομασία (με την έννοια του παρακατιανού) για τη νοτιοανατολική συνοικία της Αράχοβας, η οποία όμως σύμφωνα με την παράδοση είναι η κοιτίδα του χωριού μας, απόδειξη η ύπαρξη εκεί του Αγιάννη, της πιο παλιάς εκκλησίας της Αράχοβας. Πιθανόν από την τουρκική λέξη bambaşka = κάτι άλλο, τελείως διαφορετικό.
***
β)Βλάχικο γλωσσικό κατάλοιπο:1)αντίσ’ = το να σου συμβεί κάτι κακό. Από τη βλάχικη λέξη αντισίρε = συμφορά, κακό συναπάντημα.
2)αρκάτους = οδοιπόρος χωρίς φορτίο στην πλάτη του, δηλαδή οδοιπόρος που έχει αποβάλλει το φορτίο του. Από τις βλάχικες λέξεις αρκάτου = αυτός που έχει αποβληθεί και αρκατούρα = αποβολή.
3)αστρουπίνα = λεπτός και μακρύς κορμός, κατάλληλος για χρήση στην κατασκευή ξύλινης στέγης. Από τη βλάχικη λέξη στρόπου = κοντάρι.
4)κουκουτάκια = οι γνωστές σε όλους μας δίπλες. Σύνθετη από τις βλάχικες λέξεις κόκου = ψήνω και τάκου = σιγώ σιωπώ, οπότε κόκου + τάκου > κοκουτάκου > κουκουτάκου > κουκουτάκι. Επομένως κουκουτάκι σημαίνει κάτι που εμβαπτίζεται και ψήνεται σιγανά μέσα σε βραστό λάδι.
5)κουλάστρα = πρωτόγαλα προβατίνας ή κατσίκας. Από τη βλάχικη λέξη κολάστρα = το πρωτόγαλα.
6)λαπούσι = φυτό με ψηλό κορμό. Από τη βλάχικη λέξη λαπούσου = φυτό με πλατιά φύλλα και κίτρινα άνθη.
7)λούγκα = πυώδες απόστημα κοντά στη βουβωνική περιοχή. Από τη βλάχικη λέξη λούνγκα = οίδημα των ποδιών.
8)μπατανάς / μπατανίζω = ασβέστωμα / ασβεστώνω με χτύπημα της βούρτσας. Από τη βλάχικη λέξη μπατάνε = υδατοκρουστήριο.
9)μπινάρια = δίδυμα. Από τη βλάχικη λέξη μπινάτς = δίδυμα.
10)πρέσκλου = υπερυψωμένο δάπεδο. Από τις βλάχικες λέξεις πρε = επάνω και σκουλάτου = σηκωμένος.
11)σατράχι = κοφτερό εργαλείο για κόψιμο των νυχιών των υποζυγίων. Από τη βλάχικη λέξη σατίρε = μεγάλη μαχαίρα.
12)σίβιο = μαλλί προβάτου δεύτερης ποιότητας με τούφες γκριζόμαυρες. Από τη βλάχικη λέξη σίβου = σταχτής.
13)τσάρκους = ο μικρός κυκλικός φράχτης, που κλείνει μέσα μικρά ζώα πρόβατα, κατσίκια. Από τη βλάχικη λέξη τσάρκου = τα γεννημένα ζώα.
14)τσιρέπα = γάστρα. Από τη βλάχικη λέξη τσιριάπου = φούρνος.
***
Τέλος, καθαρά σλαβικά τοπωνύμια, με την έννοια ότι είχαν δοθεί από Σλάβους, μπορούμε πλέον να ισχυριστούμε, με αρκετή βεβαιότητα, και με βάση τα όσα εκθέσαμε παραπάνω, ότι δεν υπάρχουν στην αραχοβίτικη περιοχή. Τον ισχυρισμό μας αυτό ενισχύει και το γεγονός ότι το ντόπιο αραχοβίτικο γλωσσικό ιδίωμα διαθέτει τέσσερις(4) μόνο σλαβικές λέξεις, εκ των οποίων μάλιστα οι δύο (2) από αυτές είναι σε ευρεία χρήση στη νεοελληνική γλώσσα.
Συγκεκριμένα είναι οι εξής:
1)γλουτζιά = αγκαθωτός θάμνος. Πιθανόν από τη σλαβική λέξη glok = οξυάκανθα.
2)κουκόσα = ψίχα του καρυδιού. Από τη σλαβική λέξη kokoska = καρπός καρυδιού, που είναι σε ευρεία χρήση στη νεοελληνική γλώσσα καθώς και στη βλάχικη γλώσσα (κουκόσου = καρύδι).
3)κουρύτος = πέτρινο ή ξύλινο δοχείο, στο οποίο πίνουν νερό οι κότες. Από τη σλαβική λέξη koryto = σκάφη, που είναι σε ευρεία χρήση στη νεοελληνική και στην αλβανική γλώσσα.
4)σκουτιρίτσα = σαύρα. Από τη σλαβική λέξη gusteritsa = σαύρα, που είναι σε ευρεία χρήση στην ελληνική γλώσσα ως γουστέρα.
***
Επομένως, και εν κατακλείδι, στην Αράχοβα υπήρξε σαφέστατα σημαντικό μπόλιασμα από Αρβανιτόβλαχους (δηλαδή Βλάχους που γνωρίζουν την αλβανική γλώσσα) νομάδες κτηνοτρόφους, οι οποίοι κάποτε έφτασαν από τα βόρεια της χώρας στον Παρνασσό και εντάχθηκαν, σταδιακά, στο γηγενές πληθυσμιακό στοιχείο, που υφίστατο σ’ αυτήν εδώ τη γωνιά του Παρνασσού και είχε αρχαίες φωκικές ρίζες.
Αντίθετα, με βάση όλα όσα εκτέθηκαν και στα τρία(3) μέρη της παρούσας έκθεσης, απουσιάζουν, ουσιαστικά, παντελώς εκείνα τα τοπωνυμικά και γλωσσικά στοιχεία που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν βάσιμα ένα αντίστοιχο μπόλιασμα από Σλάβους, κατά τους μέσους χρόνους.
Το γεγονός αυτό ενισχύει την άποψη όλων εκείνων, οι οποίοι υποστηρίζουν και επιμένουν ότι το όνομα Αράχοβα δεν έχει σλαβική προέλευση. Μια άποψη που προκύπτει, εξάλλου, και από τον έλεγχο του ίδιου τοπωνυμίου, με βάση αυστηρά τοπωνυμιογλωσσικά κριτήρια, όπως θα δούμε σε κάποιο επόμενο άρθρο μας.