Πανηγυράκι!

Μοσχοφόρος Κούρος(περ.570 π. Χ.)/Αραχοβίτης νέος 2004,

σαν να μη πέρασε μια μέρα.

Του Στέργιου Μπακολουκά

         Το «πανηγυράκι», που αποτελεί την κορυφαία ετήσια εκδήλωση της Αραχοβίτικης κοινωνίας, εκφράζει τη γνήσια και αυθεντική πολιτισμική, πολιτιστική και θρησκευτική πλευρά της ντόπιας ψυχής, φανερώνοντας ταυτόχρονα το χαρακτήρα, τη συγκρότηση και την ταυτότητα των Αραχοβιτών. Οι εορταστικές αυτές εκδηλώσεις αποκαλύπτουν τις βαθιές, ειλικρινείς και αυθεντικές εκφάνσεις  της ζωής και καταγωγής τους, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται την οργάνωση και το νόημα του βίου τους. Μας παραπέμπει δηλαδή στον ίδιο τον πυρήνα της ύπαρξής τους - στις ρίζες τους.

     Οι Αραχοβίτες, συγκροτημένα, οργανώνουν αυτή την ετήσια μεγάλη γιορτή τους, που τους συνδέει με τις απαρχές της  ιστορικής  τους φανέρωσης. Η πόλη τιμά τον πολιούχο της, που για τους  κατοίκους της κατέχει θέση “θείας οντότητας”, περιβεβλημένης όμως με παραπανίσιες εξουσίες στις καρδιές τους και στο νου τους.

     Δεν είναι τυχαία η απόδοση από τους ντόπιους, του ουσιαστικού «αφέντης» μπροστά από το όνομα του προστάτη τους. Αυτός ο προσδιορισμός σε καμία περίπτωση δεν περικλείει στοιχεία δουλικής υποταγής εκ μέρους των, αλλά σαφέστατα είναι μια αναγνώριση και αποδοχή ενός ηγέτη που είναι προπομπός - μπροστάρης  στον αγώνα του καλού σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους.  Σε αυτό συντελούν και οι βαθιές πολιτισμικές ρίζες της Αράχοβας που χάνονται σε  αρχαίους χρόνους. Αρδεύεται από φωτισμένες πνευματικές και κοσμικές ακένωτες δεξαμενές αιώνων, που συντέλεσαν για να  διατηρηθούν ευδιάκριτες οι αρχαίες καταβολές στα τοπικά πανηγυριώτικα έθιμα, καταφέρνοντας έτσι να τους δώσουν  διαπιστωμένη δυναμική  επιβίωσης.

1902: Η ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΑΡΑΧΩΒΗΣ (ΛΕΒΑΔΕΙΑΣ)

Μεταξύ των θρησκευτικών πανηγύρεων αίτινες εις παλαιοτέρους χρόνους μετά τόσης θέρμης και μεγαλοπρεπείας διεξήγοντο εκασταχού των κωμοπόλεων και χωρίων της νεωτέρας Ελλάδος, μόνη ίσως η της Αραχώβης επέζησε της παρακμής. Αι νεώτεραι κοινωνικαί ανάγκαι πολλαπλασιασθείσαι εις την αναγεννηθείσαν Ελλάδα, συνέπνιξαν πάσαν δευτερεύουσαν σκέψιν, συγκεντρώσασαι πάσας τας προσπαθείας εις τον καθημερινόν αγώνα της εξευρέσεως του επιουσίου.

Εξέλιπον άλλως τε οι ιστορικοί λόγοι, οι παραγαγόντες την γένεσιν των πανηγύρεων, δι ων εις χρόνους δουλείας συνετηρούντο οι δεσμοί των υπό ζυγόν στεναζόντων προγόνων μας. Παρά πάντα ταύτα η Αράχωβα τελεί μετ’ αναλλοιώτου επιμονής την τετραήμερον πανήγυριν της 23 Απριλίου στερρώς και ζηλοτύπως εχομένη του πράγματι λαμπρού εθίμου.

Είναι αληθές ότι ο πολιτισμός πολύ δειλά βήματα  έκαμεν εν Αραχώβη, αλλά τούτο δεν είνε δυσεξήγητον. Ο λαός εν τη σωφρόνι συντηρητικότητί του, και τη απαραμίλλω φιλοπονία του προτιμά να χωρή βραδέως μεν αλλ’ ασφαλώς και ομαλώς προς την πρόοδον, έχων πάντοτε την υγιά σκέψιν, ότι άνευ καλών οικονομιών ουδεμία πρόοδος είνε ασφαλής.

Διεξήχθη δε η πανήγυρις τόσον λαμπρά, ώστε ουδέποτε άλλοτε ενθυμούμεθα τοιαύτην κίνησιν και τόσον κέφι. Εις τούτο ίσως συνέτεινε και η υπέρ πάντα τα άλλα έτη συρροή ξένων εκ πάντων των μερών και εξ αυτών των Αθηνών και του Αιγίου.

Απ' τη Λειτουργική ζωή της Μ. Εβδομάδας.

Του Γιώργου Οικονόμου

Θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια, πόσο με συγκινούσε ο υμνολογικός και λειτουργικός χαρακτήρας της Μ. Εβδομάδας. Με τον αείμνηστο παππού μου Παναγιώτη Δεμερτζή (ψάλτη), ανέβαινα στο ψαλτήρι, έχοντας το βιβλιαράκι μαζί μου, προσπαθώντας να μάθω κάποια λειτουργικά στοιχεία ή και ύμνους που συνθέτουν τη μυσταγωγία της Μ. Εβδομάδας.
Βίωμα που με συγκινεί ως σήμερα, ειδικά τις ημέρες αυτές της Θείας κορύφωσης του πάθους του Χριστού...

Ζεϊμπέκικος!

Του Στέργιου Μπακολουκά

Αφιερωμένο στους συμμαθητές μου, που όλοι τους χόρευαν ζεϊμπέκικο αλλά ποτέ μόνοι τους. Ιδιαίτερα στο Λουκά που χόρευε ομορφότερα από όλους μας!

                  Ποιος είπε πως ο ζεϊμπέκικος  είναι χορός μοναχικός; Πως τάχα ο χορευτής κλείνεται στον εαυτό του  και χορεύει για  …πάρτη του; Πως δεν βλέπει γύρω του, γιατί βυθίζεται στις εσωτερικές του αναζητήσεις; Κάνει μάλλον λάθος! Γιατί ο χορός αυτός είναι  και χορός  αντικριστός ή μάλλον καθαρά αντικριστός!

                 Ο πραγματικός Μάγκας δεν είναι ποτέ μόνος του, έχει βαθιά μέσα του αναπτυγμένη, σε υπερθετικό βαθμό, την αίσθηση της φιλίας, γι’ αυτό πάντα στους «νταλκάδες» του συνοδεύεται. Παίρνει και δίνει στηρίγματα. Ακολουθεί και ακολουθείται.

                 Ό Μάγκας δεν χορεύει ζεϊμπέκικο για  ….πλάκα, ούτε ζητάει αναγνώριση των χορευτικών του ικανοτήτων από κανένα. Έχει προηγηθεί μια διεργασία συναισθηματικής κορύφωσης, κάτω από μια αλυσίδα παραγόντων που έχουν πάντα αφή σε τέτοια συναισθήματα προερχόμενα κυρίως από συνάντηση φίλων. Όταν λοιπόν σηκώνεται να  χορέψει, αυτά ακριβώς τα συναισθήματα  εξωτερικεύει και δεν το κάνει στο βρόντο, ούτε χορεύει πολλά συνεχόμενα τραγούδια, παρά μονάχα ένα. Αναζητώντας τον κοντινό του που τον ξέρει, τον γνωρίζει, αυτόν που αντιλαμβάνεται τα δικά του πατήματα, αυτόν που τον καταλαβαίνει, του απευθύνεται και με χορευτικές κυκλικές, κοφτές κινήσεις τα «λέει» μαζί του. Αυτή η αρχέγονη χορογραφία, αν και δημόσια, εξελίσσεται σε απόλυτα προσωπικό μυστικό διάλογο για τους συμμετέχοντες. 

Η ΑγΕλλάδα αναχαράζει ξαπλωμένη στη λιακάδα, ενώ καιροφυλακτούν ο λύκος και τα τσακάλια.

Ετοιμαζόταν ο απέναντί μου να μπει στο απαστράπτον πολυτελές τζιπ του, χρώματος κόκκινο της φωτιάς παρακαλώ, για την απογευματινή βόλτα του, και ένας άλλος γείτονάς του με παιγνιώδη διάθεση του φωνάζει:

-Δεν παίρνεις μαζί σου και κάνα πιστόλι πασχαλιάτικο για μόστρα, γιατί αν περάσεις κατά Φάληρο μεριά κινδυνεύεις από κανένα…  Ιβανόη. Που ξέρεις, μπορεί να την έχει στημένη κατά κει!

-Δεν με απασχολούν αυτά εμένα, εγώ φοβάμαι  το Μογγόλο.

-Ο Μογγόλος έχει πολλά προβλήματα αυτό τον καιρό, αρκεί να μην κάνουμε εμείς βλακείες. Αλλά και οι δικοί μας ρε παιδί μου δυο στην περίπολο, ενώ οι Τούρκοι με επτά και δέκα; Τι διοικητής ήταν αυτός, και μάλιστα στην πιο νευραλγική στρατιωτική μονάδα του Έβρου; Και για τιμωρία, λέει,  δεν τον αποτάξανε, αλλά τον κάνανε διοικητή σε κάποια στρατιωτική σχολή.

-Και πού να τους βρούνε περισσότερους, για να τους στείλουν περιπολία;

-Εάν δεν τους βρίσκουν, θα πρέπει αυτοί που έχουν πλάκα τα γαλόνια να αφήσουν στην άκρη τα καπέλα τους με τις πολλές τις κλάρες, να παραιτηθούν και να απέλθουν στα σπίτια τους, καταγγέλλοντας δημόσια τα κακώς κείμενα, εφόσον προηγουμένως βεβαίως έχουν εισηγηθεί στους πολιτικούς προϊσταμένους τους τα δέοντα γενέσθαι και δεν έχουν εισακουσθεί.

Ήταν ένας διάλογος μεταξύ δυο φίλων και γειτόνων που έπεσε στην αντίληψή μου, καθώς  παρατηρούσα στο μπαλκόνι μου τα λουλούδια στις γλάστρες, που τις τελευταίες μέρες με τον ανοιξιάτικο καιρό έχουν ζωηρέψει και είναι “χάρμα ιδέσθαι”.

1865: Από την περιοδεία του βασιλιά Γεωργίου Α' στη Φωκίδα και Βοιωτία.

Σε αναφορές του ημερήσιου αθηναϊκού τύπου, από τηλεγραφήματα που ελάμβανε από τις πόλεις όπου διερχόταν ο βασιλιάς Γεώργιος Α' διαβάζουμε περί της περιοδείας κατά την διέλευσή του τον Απρίλιο του 1865 από την περιοχή μας τα εξής:

Περιοδεία της Α. Μ.

Τηλεγράφημα εξ Αμφίσσης.

Υπουργείον Εσωτερικών

Χθες υπεδέχθην την Α.Μ. εις τα όρια επαρχίας μετά υποστρατήγου Ιω. Του Γκούρα, ταγματάρχου Κουτρούμπη, της δημοτικής αρχής Δωριέων και Κυτινίων και πλήθους λαού, ζητωκραυγάζοντος και αγαλλομένου επί τη αισία αφίξει της Α. Μ. Ο ενθουσιασμός του λαού απερίγραπτος.

Την εσπέραν της χθες διήνυσεν ο Βασιλεύς εις Γραβιάν. Το εσπέρας επεσκέφθη καλύβας πτωχών και βασιλικώς και πλουσιοπαρόχως συνέδραμε.

Σήμερον διά του Δήμου Παρνασσίων αφίκετο ενταύθα πλήρης υγείας, ο δρόμος ον διέτρεξεν, υπήρχε κατειλημμένος υπό πλήθους λαού ζητωκραυγάζοντος. Εν τη πρωτευούση του δήμου τούτου μετά χαράς και αγαλλιάσεως οι κάτοικοι και η δημοτική αρχή υπεδέχθησαν Βασιλέα οι υπάλληλοι επαρχίας Παρνασσίδος, οι κάτοικοι Αμφίσσης, οι δημόται του δήμου τούτου και των ομόρων δήμων, εξελθόντων μετά σημαιών ικανήν απόστασιν Αμφίσσης υπεδέξαντο Βασιλέα ζητωκραυγάζοντες μετ’ ενθουσιασμού. Αι ζητωκραυγαί επλήρουν αιθέρα. Παρά την εν τη πόλει είσοδον ίστατο δήμαρχος και δημοτικόν συμβούλιον Αμφίσσης, ο Βασιλεύς εισήλθεν εις Άμφισσαν εν μέσω πλήθους λαού, ραντιζόμενος υπό των εν τοις παραθύροις και εξώσταις ισταμένων κυριών δι’ ανθέων, άπασαι αι προβεβηκείαι γυναίκες ικέτιδας χείρας είχον υψώσει προς τον ουρανόν, επικαλούμεναι τον Θεόν υπέρ της μακροβιότητος και διαφυλάξεως του Βασιλέως.

Ο Βασιλεύς διευθύνθη εις το προπαρασκευαστικόν πολυγωνικόν βάθρον, ένθα υπεδέχθη υπό του αρχιερέως Φωκίδος και του κλήρου. Μετά την δοξολογίαν μετέβη εις το ανάκτορον, προ της πύλης του οποίου κοράσια, άδοντα ύμνον, προσήνεγκον τη Α. Μ. στέφανον.

Ο Βασιλεύς, εξελθών εις τον εξώστην ευχαρίστησε το δι’ ενθουσιασμού απερίγραπτον ζητωκραυγάζον πλήθος, ου η χαρά έστιν ανέκφραστος.

Ο Βασιλεύς χαίρει πλήρει υγείαν.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΣΥΝΟΔΟΙΠΟΡΙΣΜΑ

Χρίστος Ε. Μαυρόπουλος

Αγαπητέ Στάθη,

πήρα το καινούριο σου βιβλίο.

Εντυπωσιάστηκα με το ρυθμό που γράφεις και εκδίδεις!

Μοιάζει μ’ αυτόν της ανασαιμιά σου!

Απανωτός και ασταμάτητος!!

Ξεφύλλισα το πόνημά σου.

Πήγες ψηλά τούτη τη φορά! Πήγες μακριά, σε πόλεις και χωριά που με τ’ όνομά τους, εξυμνούν τη γλώσσα της καρδιάς και του τοπίου!

Και αρκετά απ’ αυτά, έχουνε φως, πολύ φως στο όνομά τους, τόσο που ξεδιακρίνονται τα εσώψυχά τους και τα μύχια μυστικά τους!!

Μυστικά που άλλα κολυμπάνε σε συμβολισμούς και θυσίες, άλλα στ’ αμπέλια τρυγάνε γλυκόχυμους καρπούς, κάποια σε λιόδεντρα που ασημίζουνε στον ήλιο, τα πιότερα όμως σιωπηλά, σε μάρμαρα ανάμεσα και σ’ αγαλμάτων μάτια ορθάνοιχτα, μας ξανοίγουν έκπληχτα μέσα στους καυτερούς καημούς τους και στην τόση μοναξιά τους!

Σκηνές από την Αράχοβα της δεκαετίας του ΄60

Τα  εφέ της Metro Goldwyn Mayer,

οι… συνέπειες τους και άλλα.

 Ήταν τέλη Ιουνίου ή αρχές Ιουλίου του 1962. Είχα τελειώσει το Δημοτικό σχολείο και μια μέρα άκουσα  ένα φίλο μου να λέει: “Ρέε, ξέρ’τι;  Έχ’νι ’ρθεί στ’ν Αράχουβα Αμερικάνοι, να γυρίσ’νι τινία ”.

Ε, αυτό ήταν! Καθημερινά βγαίναμε στην αγορά, για να δούμε το κινηματογραφικό συνεργείο της Metro Goldwyn Mayer (M.G.M.), το πώς θα γυρίσει κάποιες σκηνές μέσα στο χωριό.

Την Αράχοβα είχαν επισκεφτεί αρκετές φορές  ελληνικά κινηματογραφικά συνεργεία και είχαμε δει, από κοντά, πολλούς δημοφιλείς ηθοποιούς, όπως: το Χριστόφορο Νέζερ, το Γιώργο Παπά, το Λάμπρο Κωνσταντάρα, την Έλλη Λαμπέτη, την Ελένη Ζαφειρίου, τη Μαλαίνα Ανουσάκη,  το Σπύρο Φωκά, τον Αντρέα Μπάρκουλη, τη Χριστίνα Σύλβα, τον Αρτέμη Μάτσα, το Γιώργο Καμπανέλλη, την Αλεξάνδρα Λαδικού, την Έφη Οικονόμου, τη Μίρκα Καλατζοπούλου, τον Ερίκο Μπριόλα κ.α.

Αυτή, όμως, η ξένη κινηματογραφική έφοδος στο χωριό μας, με κατάληψη της Αγοράς (δρόμου και κεντρικών καφενείων), δεν είχε όμοιό της. Καταρχάς, το όνομα της ταινίας ήταν: “In the cool of the day” - στην Ελλάδα παίχθηκε με τον τίτλο: “Διακοπές στην Αθήνα” - παραγωγής 1963, σε σκηνοθεσία Robert Stevens.

ΑΦΕΝΤΙΚΟ ΤΙ ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΕΧΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΣΗΜΕΡΑ;

Του Στέργιου Μπακολουκά

Η γωνιακή ισόγεια αίθουσα του διώροφου κτηρίου με τα ξύλινα πορτοπαράθυρα, λειτουργούσε πριν από αρκετά χρόνια ως καφενείο. Από τη μια μεριά βλέπει στη στενή τριγωνική πλατειούλα, ακριβώς απέναντι από τη μεγάλη πέτρινη βρύση του χωριού με τις δυο γούρνες, που τη λένε «Τομαρόβρυση» από τα ασκιά (τομάρια) που ξεπλένανε οι αγωγιάτες, μόλις   γυρίζανε στο χωριό από όλα τα μέρη της Ελλάδος, αφού είχαν ξεπουλήσει το νέκταρ τους(«μπρούσκο Αράχοβας»). 

Στο πίσω μέρος της, κολλητά με το κτήριο, κάθε άνοιξη ανθίζει ακόμα μεθυστικά μια εκατοχρονίτικη κουκ’ματσά (κουτσουπιά) παριστάνοντας το μοντέλο πασαρέλας και περιμένοντας φωτογράφιση από υποψιασμένους περαστικούς που δεν χάνουν την ευκαιρία, όταν στολισμένη με φανταχτερά ροζ  και μωβ  λουλούδια, που  ξεφυτρώνουν από παντού ακόμα και απ’ τον  κορμό της, κρατάει σκιερή τη γωνιά.

Απ’ την άλλη πλευρά το κτήριο φάτσα στον  κεντρικό δρόμο, με τη μόστρα του να αγναντεύει τα κόκκινα πέτρινα σκαλοπάτια του «Αγκάρσιου»(Εγκάρσιος- τα σκαλοπάτια προς τον Άϊ Γιώργη) που αρχίζουν, ακριβώς απέναντι, με ένα πλατύσκαλο και συνεχίζουν με  κοντά  διακόσα εξήντα πατήματα, για να καταλήξουν αποσταμένα στην κορφή μπροστά απ’ το προαύλιο του Άϊ Γιώργη.

Η ιστορία μιας καμπάνας

Όταν το καινούργιο κωδωνοστάσι της εκκλησίας του Άϊ Γιώργη ήταν, φαίνεται, έτοιμο^. θα έπρεπε να αποκτήσει και καμπάνα, αλλιώς ποιος ο σκοπός του και ποιο το νόημα. Έτσι, οι επίτροποι της εκκλησίας, φρονίμως ποιούντες, αποφάσισαν λίγο καιρό πριν το «πανηγυράκι» του 1904 να φτιάξουν τη μεγάλη καμπάνα του ναού, μήπως και πρόφταιναν να την έχουν έτοιμη για χρήση στην περιφορά της εικόνας του πολιούχου.   

Εξουσιοδότησαν λοιπόν δυο από αυτούς, το Γεώργιο Ξηρομερίτη και το Λουκά Κρίκο για τα  περαιτέρω.

Έτσι, την 1^η  Απριλίου 1904, οι παραπάνω βρέθηκαν στο συμβολαιογραφείο του Παναγή Μαυρίκα, στη Λαμία, μαζί με τον Λαμιώτη ορειχαλκοτεχνίτη - κωδωνοποιό Κωνσταντίνο Μαργιώτη και,παρουσία εγγυητή και των απαραίτητων μαρτύρων, συντάχθηκε το σχετικό συμφωνητικό, μπήκαν οι απαραίτητες υπογραφές, δόθηκε η προβλεπόμενη προκαταβολή και είχε πια μπει το νερό στο αυλάκι, για το νέο μεγάλο “κώδωνα” του Αϊ Γιώργη, μιλάμε, σύμφωνα πάντα με τη σύμβαση, για καμπάνα βάρους τουλάχιστον 300 οκάδων, που σημαίνει τουλάχιστον 300 x 1.282 = 384.600 γραμμαρίων = 384,6 κιλών.