Η Φυλλοξήρα

(… η διαχρονική,

ή απλά μαθήματα οικιακής οικονομίας και όχι μόνο.)

Το παρακάτω αξιόλογο και πάντα επίκαιρο κείμενο από τα «Διηγήματα Αγροτικά και Ηθογραφικά» του Δημητρίου Αινιάνος [1800-1881] - ιδιαίτερου γραμματέα του μεγάλου ήρωα της επανάστασης Γεωργίου Καραϊσκάκη - έχει μεταφερθεί απ’ την καθαρεύουσα στη δημοτική, για διευκόλυνση των νεαρών αναγνωστών μας.

***

Κατά τις τελευταίες μέρες του Αυγούστου, ένα πρωί, πήγα σε ένα από τα καφενεία, που βρίσκονται κοντά στο σπίτι μου. Εκεί ήσαν μεταξύ πολλών άλλων και τρεις άνθρωποι, που βιάζονταν να πιούνε τον καφέ τους και να πάνε στα αλώνια με τις σταφίδες, όπου, όπως λέγανε, είχαν ακόμα κάποιες δουλειές για το στέγνωμα  και τη μεταφορά τους στις αποθήκες. Επειδή  το σημαντικότερο  αντικείμενο συζήτησης της εποχής ήταν οι σταφίδες, βρήκα ήδη συζήτηση σε εξέλιξη για αυτό το θέμα. Όλοι από κοινού θλίβονταν τους σταφιδοκαλλιεργητές, για την καταστροφή των σταφίδων από την φυλλοξήρα.

Ο ΘΑΝΑΣΗΣ

Στις πρώτες και δεύτερες Δελφικές εορτές του 1927 και 1930, ένας ωραίος, νέος χωρικός από τη Δεσφίνα κλέβει τις εντυπώσεις των επισκεπτών. Το όνομά του Θανάσης Καΐλας. Το νέο αυτό και γερό παλικάρι δεν πέρασε απαρατήρητο από τη φωτογράφο των Δελφικών εορτών Έλλη Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη  γνωστή ως Nelly's όπου μας τον απαθανατίζει με το φακό της. Ακόμα και ο τύπος της εποχής ασχολήθηκε με το νεαρό Δεσφινιώτη Θανάση Καΐλα, όπου ενδεικτικά διαβάζουμε:

[…]

“Επηκολούθησεν η επίδειξις της Θεσσαλονίκης, και είτα οι νεοελληνικοί αγώνες των οποίων τ’ αποτελέσματα είνε τα εξής:

1) Δρόμος από Αραχώβης εις Δελφούς (11 χιλιόμετρα). Πρώτος ο ακμαιότατος Αθαν. Καΐλας εκ Δεσφίνης, εις 42’ λεπτά, δεύτερος Γεώργ. Ανδρέου εξ Αγίας Ευθυμίας εις 44’ λεπτά και τρίτος είνε Αραχωβίτης.”

[…]

«Η συμβολή της υφαντουργικής παραγωγής των αρχών του 20ου αιώνα στην οικονομική ανάπτυξη της Αράχωβας»

Η Εμπορική δραστηριότητα δυο τοπικών επιχειρήσεων μέσα από την αρχειακή συλλογή Λουκά Παπαλεξανδρή.

Το Λαογραφικό Μουσείο Αράχωβας σας προσκαλεί στη διάλεξη του Λοχαγού της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού/ΓΕΣ κ. Ιωάννη Μπόγρη, Ιστορικού-Ερευνητή, με θέμα «Η συμβολή της υφαντουργικής παραγωγής των αρχών του 20ου αιώνα στην οικονομική ανάπτυξη της Αράχωβας», που θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 10 Σεπτεμβρίου 2017 και ώρα 7 μ.μ. στο αμφιθέατρο του Λαογραφικού Μουσείου. Μέσα από ανέκδοτες αρχειακές πηγές από το ιστορικό αρχείο του Αραχωβίτη συλλέκτη Λουκά Παπαλεξανδρή, ο συνεργάτης του Μουσείου μας κ. Ι. Μπόγρης ανασυνθέτει τη δραστηριότητα δύο τοπικών εμπορικών επιχειρήσεων στην Αράχωβα των αρχών του 20ου αιώνα, παρουσιάζοντας μοναδικά στοιχεία για τον κύκλο της υφαντουργικής παραγωγής σε αυτήν και αναδεικνύοντας τη σπουδαιότητα του ανωτέρω αρχείου για τη μελέτη της νεότερης ιστορίας και λαογραφίας του τόπου μας.

Η ΡΟΚΑ

Με τον τίτλο La roca δημοσιεύθηκε στις 6 Νοεμβρίου του 1921, στην πρώτη και δεύτερη σελίδα της  γαλλικής εφημερίδας Le Figaro, η παρακάτω νουβέλα που θα διαβάσετε, και που υπογράφει η MmeLeune,  διαδραματίζεται δε εξ ολοκλήρου στην Αράχωβα του Παρνασσού. Η μετάφραση του κειμένου από τα Γαλλικά στα Ελληνικά έκανε η κυρία Αλεξάνδρα Δημητριάδη του Κων/νου, όπου και θερμώς ευχαριστώ.

Η ΡΟΚΑ

Νουβέλα

Ένας πλατύς και λευκός δρόμος, μέρος της Ιτέας, ελίσσεται και σκαρφαλώνει στα βράχια, απλώνεται ορμητικά κατά μήκος του Παρνασσού, χαϊδεύει τα ερείπεια των Δελφών, προσεγγίζει την Κασταλία πηγή και περιβάλλει την Αράχωβα, ένα ευγενικό και περήφανο χωριό, σκαρφαλωμένο στον γκρεμό.

Μια μικροσκοπική κηλίδα που μοιάζει σαν να σχηματίστηκε τυχαία, λαμπυρίζει χρυσογάλανη πέρα στην κοιλάδα, μακρινή σαν ανάμνηση: είναι ο κόλπος της Ιτέας, ήρεμος σαν λίμνη αυτό το καθαρό πρωινό του Απρίλη. Ένας ελαιώνας φωτίζει με το αργυρό του χρώμα την κοιλάδα. Μερικά αραιόφυτα πέυκα, μερικά λυγερόκορμα κυπαρίσσια, και μετά τίποτα, μόνο η μεγάλη, τρομακτική ερημιά.

Δύο σκιές, που μόλις διακρίνονται, τυλιγμένες σε χιονισμένες κάπες και στη σιωπή, παραπαίουν μέσα στην ομίχλη. Κινούνται αργά, βλοσυρές και σοβαρές. Είναι άραγε θεοί; Τυλιγμένες μέσα στη μεγαλόπρεπη ατμόσφαιρα που τις περιβάλλει, άξαφνα μένουν ακίνητες. Ένα κοπάδι ζωηρά κατσίκια, με παρδαλά χρώματα και μυτερά κέρατα, σκίζει την ομίχλη, πέφτει λαίμαργα στα αραιά στάχυα, που καλλιεργήθηκαν με υπομονή ανάμεσα στα βράχια, και τα καταβροχθίζει σαν αστραπή. Τα σκυλιά και οι βοσκοί πλησιάζουν βιαστικά: οι θεοί μου είναι απλοί πάστορες, που μεταμορφώθηκαν επιδέξια σε θεούς μέσα στη μαγική ομίχλη.Και ωστόσο, οι απροσπέλαστες, ψηλές κορυφές του Παρνασσού φυλάνε ακόμα ζηλόφθονα τους θεούς και τα χιόνια τους. Κάποιες χιονονιφάδες περιπλανούνται τυχαία, γλιστρούν κατά μήκος των γκρίζων βράχων, φθάνουν στο χωριό και το πλημμυρίζουν με παγερό αέρα και λευκό φως. Γάργαρες πηγές αναβλύζουν άτακτα από τα γκρίζα βράχια και το δροσερό νερό, αλλά και η αβίαστη ευτυχία κυλούν μαζί προς το χωριό, χαρούμενα και ζωηρά. Ένας επιβλητικός πλάτανος, σοφός σαν γέροντας, δεσπόζει και προστατεύει το χωριό. Κάτω από τη φιλόξενη σκιά του, πηγές και άνθρωποι κελαρύζουν χαρωπά.

Ένας μαθητής αποχαιρετά τον γυμνασιάρχη του

Πριν λίγο καιρό, στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο έλαβα ένα πολύτιμο ντοκουμέντο από έναν εξαίρετο συνάδελφo, με τον οποίο είχα συνυπηρετήσει στο Σώμα Επιθεωρητών Δημοσίων Έργων.

Το τεκμήριο αυτό ήταν μια προσφώνηση απόφοιτου μαθητή προς τον φιλόλογο γυμνασιάρχη του, την ώρα που η τάξη του ετοιμαζόταν να λύσει οριστικά «τους ζυγούς της» ή καλύτερα «τους κάβους της», για να αρχίσουν πλησίστιοι οι φερέλπιδες αυτοί νέοι τον αγώνα της ζωής. Ειδικότερα, το υπόψη λογίδριο εκφωνήθηκε στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου: «Ο Κοραής», στο Ηράκλειο της Κρήτης, την 1 Ιουνίου του 1902, στο τελευταίο μάθημα των «Ελληνικών».  

Γυμνασιάρχης ήταν ο Ιωάννης Περδικάρης, άγνωστος μεν, αλλά άξιος και εμπνευσμένος δάσκαλος, όπως θα φανεί στη συνέχεια^. και ο απόφοιτος ομιλητής δεν ήταν, απλώς, ένας άριστος μαθητής, αλλά ο νεαρός…Ν. Καζαντζάκης(!), που αργότερα θα έσπαζε τις θολές γραμμές των οριζόντων της πατρίδας του, για να καταυγάσει ως αστέρας στο παγκόσμιο λογοτεχνικό στερέωμα.

Σε 2 x 2.200 βήματα!

Μια υπέροχη και μοναδική διαδρομή.

Στην καθημερινή μας ζωή συμβαίνει συχνά να μη δίνουμε και τόση σημασία σε μέρη, πρόσωπα και πράγματα που υπάρχουν γύρω μας, τα οποία θεωρούμε δεδομένα και δεν εκτιμούμε την πραγματική τους αξία. Δίπλα μας, ας πούμε, είναι οι Δελφοί, πόσοι όμως γείτονές τους, χωρίς να εξαιρώ και τους ίδιους τους Δελφιώτες, έχουν εντρυφήσει στον κορυφαίο αυτό αρχαιολογικό χώρο του κόσμου, που τον  επισκέπτονται  άνθρωποι από την Άπω Ανατολή μέχρι την Αμερικανική Δύση και από την παγωμένη Σκανδιναβία μέχρι την Αυστραλία;

Η Eλλάδα, γενικώς, δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από καμία άλλη χώρα της υδρογείου, διότι σ’ αυτήν μπορείς να συναντήσεις γωνιές που μοιάζουν εξωτικές,  τοπία, αλπικά και, βεβαίως, μοναδικούς αρχαιολογικούς θησαυρούς^. ό,τι δηλαδή αναζητά και ο Έλληνας τουρίστας, που επισκέπτεται διάφορα μέρη του κόσμου, ενώ πολλές φορές από αδιαφορία και σνομπισμό, δεν έχει γνωρίσει προηγουμένως και βιώσει, όπως θα έπρεπε, τις ομορφιές της πατρίδας του.

Η Αράχοβα, ειδικότερα, κτισμένη στο κεντρικό σημείο της «Παρνασσίας Νάπης», δεσπόζει σε όλη αυτή την όμορφη περιοχή. Εν τούτοις, για όσους ζουν σε τούτο τον ευλογημένο τόπο, δεν υπάρχουν εύκολοι καθημερινοί περίπατοι. Αν αποφασίσει κάποιος να κινηθεί κατά μήκος της δημοσίας οδού, είναι οχληροί και επικίνδυνοι, λόγω της συχνής κυκλοφορίας των οχημάτων και  εάν κατευθυνθεί προς τους πρόποδες του Παρνασσού ή προς το βάθος της κοιλάδας του Πλειστού, αποβαίνουν κουραστικοί έως εξαντλητικοί. Έτσι, οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της Αράχοβας, ενώ ζουν κοντά στη φύση, εν τούτοις δεν μπορούν να απολαύσουν τη φύση, τη γραφικότητα και την ξεχωριστή θέα της Απολλώνειας κοιλάδας. Και, όμως, αυτό το πρόβλημα θα εξέλιπε, εάν είχε δοθεί μεγαλύτερη προσοχή και περισσότερη σημασία σε κάποιες ωραίες διαδρομές, που βρίσκονται δίπλα μας,  μια εκ των οποίων - που τη θεωρώ κορυφαία και μοναδική για λόγους, τους οποίους θα αναφέρω πιο κάτω - βρίσκεται ανατολικά του χωριού. Αυτή θα μπορούσε να αποβεί ο πιο σημαντικός καθημερινός περίπατος, τόσο για τους ντόπιους, όσο και για εκείνους που φτάνουν εδώ από την Πρωτεύουσα και επιθυμούν να περάσουν λίγες μέρες ήσυχα, αποζητώντας να απολαύσουν τη φύση. Ένας περίπατος  διαφορετικός από πλευράς χρωμάτων και ορατότητας όχι μόνο κάθε μήνα και εποχή, αλλά και κάθε ώρα της ημέρας.

Στις πλαγιές του Παρνασσού όταν αρχίζει η άνοιξις.

Πηγή στην επάνω Σουβάλα στον Παρνασσό.

Ενώ τα κοπάδια ανεβαίνουν το βουνό.

Μια επίσκεψις στις στάνες του Παρνασσού – Οι απλοί άνθρωποι με την αγνή ψυχή.

Κούκου, κούκου. Ο κούκος διαλαλεί την άνοιξη. Ο τσοπάνος άκουσε τη φωνή του να’ρχεται από το βουνό. Όρθωσε το κορμί του και έριξε τα μάτια του στα ψηλά.

Τα χιόνια είχαν σκάσει εδώ κι εκεί. Ο άσπρος μανδύας του Παρνασσού ήταν χαραγμένος παντού με πράσινες γραμμές. Τα έλατα είχαν ξεπετάξει καινούργιους βλαστούς. Συνέχιζαν το ανέβασμά τους προς τον ουρανό…

Καιρός για τα ψηλώματα. Καιρός να αφήσει το χειμαδιό.

Τώρα ολόκληρη η συντροφιά ανεβαίνει χαρούμενη το βουνό. Το κοπάδι, ο τσοπάνος, η τσοπάνισσα, τα σκυλιά.

Μπροστά σ’ ένα μεγάλο έλατο σταματά η συντροφιά. Ο λεβεντόκορμος τσοπάνος ξεμετρά κι εφέτος την λεβεντιά του μαζί του. Μένει ικανοποιημένος. Δίνει ύστερα την προσταγή στη καλή του.

Νέα και ωραία η τσοπάνισσα απλώνει τις κάπες στη ρίζα του έλατου.

1910: Πανήγυρις Αγίου Γεωργίου Αραχώβης

Ἀράχωβα, Μάιος. - Τὴν εἰκοστήν δευτέραν Ἀπριλίου περί ὥραν 2 μ.μ. ἐγκαταλείψαντες  τὸν ἱερόν τόπον τοῦ εὐκλεοῦς Ἀπόλλωνος, ἐβαδίζομεν ἐπί ἡμιόνων πρὸς Ἀράχωβαν, ἵνα παρευρεθῶμεν εἰς τὴν τελουμένην πανήγυριν πρὸς τιμήν τοῦ πολιούχου τῆς πόλεως Ἁγίου  Γεωργίου.

Ἐπί δίωρον ἐβαδίζομεν δι’ ἁμαξιτῆς ὁδοῦ μεταξύ ἀμπελώνων καὶ ὑπό τοὺς ἤχους τῶν κωδώνων τοῦ ἐπί λόφου ὑψηλοῦ κειμένου ναοῦ, καλούντων τοὺς κατοίκους καὶ ἐλθόντας  ξένους πρὸς τιμήν τοῦ Ἁγίου.

Περί ὥραν 4 μ.μ. ἀρχίζει ὁ ἑσπερινός, μετά τὴν τέλεσιν τοῦ ὁποίου ἀρχίζει χορός, εἰς τὸ προαύλιον τοῦ ναοῦ, ἔνθα οἱ γεροντότεροι τῶν ἐντοπίων τῇ συνοδείᾳ καὶ ἐγχωρίων ὀργάνων χορεύουσι τὸ πανηγυράκι.

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ ΑΡΑΧΩΒΑΣ Μέσα από δημοσιεύματα στον ελληνικό τύπο (1873 – 1973)

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ ΑΡΑΧΩΒΑΣ

Μέσα από δημοσιεύματα στον ελληνικό τύπο (1873 – 1973)

Με αυτό τον τίτλο κυκλοφορεί από χθες το καινούριο βιβλίο μου το οποίο το προσέφερα με βαθύτατο σεβασμό και ιδιαίτερη τιμή  στον Ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Αράχωβα.

Το βιβλίο περιλαμβάνει 56 αναφορές και ανταποκρίσεις από τον ημερήσιο και περιοδικό τύπο του 19^ου και 20^ου  που σχετίζονται με το πανηγύρι της Αράχωβας, το ονομαστό «Πανηγυράκι του Άι Γιώργη», και οι οποίες ξεκινούν σχετικά νωρίς (το 1873) και φτάνουν μέχρι τις μέρες μας. Μέσα από αυτά τα κείμενα ο αναγνώστης μπορεί να διαπιστώσει τη θαυμαστή διαχρονία του αραχωβίτικου πανηγυριού.

Τα εν λόγω δημοσιεύματα προέρχονται, είτε από αναφορές απλών επισκεπτών, που παρευρέθηκαν ως προσκυνητές τις ημέρες του πανηγυριού του Άι Γιώργη στην Αράχωβα, είτε από ανταποκρίσεις δημοσιογράφων απεσταλμένων των εφημερίδων τους, κυρίως όμως από ανταποκρίσεις Αραχωβιτών προς τα έντυπα του ημερησίου και περιοδικού τύπου, οι οποίοι πρόβαλαν με ιδιαίτερο χρώμα αυτές τις ξεχωριστές, κάθε χρόνο, στιγμές γι’ αυτούς και το χωριό τους.

Μέσα από αυτές τις λίγες γραμμές θέλω να ευχαριστήσω θερμά:

1) Τον αιδεσιμότατο ιερέα κ. Δημήτριο Φάππα και το εκκλησιαστικό συμβούλιο του ιερού ναού Αγίου Γεωργίου Αράχωβας, που έκαναν ευμενώς δεκτή την προσφορά μου αυτή.

2) Τους αγαπητούς χορηγούς της παρούσας πρώτης έκδοσης.

3) Την κα Δήμητρα Καρλή, εξαίρετη υπάλληλο του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών, για την αφιλοκερδή βοήθειά της στη δημιουργία του θαυμάσιου εξωφύλλου του παρόντος βιβλίου.

Το βιβλίο διατίθεται και μπορείτε να το προμηθευτείτε στον Ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Αράχωβα. 

ΠΑΣΧΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ

Βούιζε η καμπάνα, κι ο αχός της διαλάλησε τη χαρμόσυνη είδηση σ’ όλα τα πέρατα του χωριού αυτή τη νύχτα!

Πρώτη Ανάσταση!

Η εκκλησούλα γέμισε από το πλήθος των χωρικών. Τα παράθυρά της φεγγοβολούν μέσα στα μεσάνυχτα από τις αναμμένες λαμπάδες και μοιάζει όλη σα να’ νε ένα βενέτικο φανάρι.

Έξω τα κυπαρισσάκια που την περικυκλώνουν με την ψιλόλιγνη μαύρη κορμοστασιά τους, και μαρτυρούν την ύπαρξή της σ’ αυτή την άκρη του χωριού, φωτίζονται παράξενα, καθώς αναταράζονται απ’ τ’ ολόδροσο αεράκι που φυσάει θαρρείς από μέσα απ’ τ’ ουρανού τα βάθη, κι ο καμπανοκρούστης σκαρφαλωμένος επάνω στο καμπαναριό ή στο κυπαρίσσι, απ’ όπου είναι κρεμασμένη η καμπάνα, σέρνει κάθε τόσο το σχοινί της ρυθμικά και την κάνει να ξεφωνίζει χαρμόσυνα, προς όλες τις μεριές, μέσα στη μαύρη νύχτα.