Η ΑΡΑΧΩΒΑ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1920

Αράχωβα ή Αράχοβα. Κωμόπολις της επαρχίας Λεβαδείας του νομού Αττικής και Βοιωτίας αποτελούσα ιδίαν κοινότητα.

- [ΓΕΩΓΡ.] Η Αράχωβα κείται εις τας γραφικάς μεσημβρινάς κλιτύς του Παρνασσού εν υψομ.980 μ. επί των πετρωδών λόφων Αγ. Γεωργίου, Κουμούλα, Κουτρούλη, Αφανού και Σφαλάκι, κάτωθι ακριβώς της αποκρήμνου βραχώδους του Παρνασσού παρωρείας Πετρίτου της ιστορικής των αρχαίων Κατοπτηρίου ή Κατοπτουτηρίου. Έχει κλίμα υγιεινότατον, σημειουμένων των κατά μέσον όρον ετησίως ημερών αιθρίας εις 260, βροχών 80 και χιόνων 25. Η θερμοκρασία κατά το θέρος ανέρχεται μέχρι 32^ο, κατά τον χειμώνα δε φθάνει μέχρι 12^ο υπό το μηδέν.

Διά την παραγωγήν του τοπωνυμίου υπάρχουσιν δυο εκδοχαί. Κατ’ άλλους προέρχεται εκ της σλαυϊκής λέξεως ράχοβα, σημαινούσης τόπον καρυών, δεδομένου ότι από ετών εν τη περιφερεία του χωρίου αύται ήσαν αφθονώταται, κατ’ άλλους δ’ εκ του ράχις λόγω της επί πολλών ράχεων κτίσεώς της.

Η Αράχωβα διοικητικώς.- Η Αράχωβα ήτις προ της εφαρμογής του νόμου ΑΝΖ’ απήρτιζεν ίδιον δήμον, αριθμεί σήμερον περί τους 4000 κατοίκους. Είναι έδρα ειρηνοδικείου υπαγομένου εις το πρωτοδικείον Λεβαδείας και αστυνομικού τμήματος υπαγομένου εις την Υποδιοίκησιν Βοιωτίας.

Έχει ταχυδρομικόν και τηλεγραφικόν γραφείον Β’ τάξεως, ελληνικόν σχολείον εις ο φοιτώσι περί τους 60 μαθηταί, και επτατάξιον μικτόν δημοτικόν σχολείον στεγαζόμενον εντός ωραίου διδακτηρίου ανεγερθέντος το 1911 εκ δωρεάς Ανδρ. Συγγρού, εις ο φοιτώσιν υπέρ τους 150 μαθηταί.

Η όψις της πόλεως.- Την Αράχωβαν διασχίζει κεντρική δημοσία οδός, ήτις προς Δυσμάς άγει εις Δελφούς, Ιτέαν, Άμφισσαν κλπ, προς Ανατολάς δε φθάνει εις θέσιν Άνω Χάνι, οπόθεν θα επεκταθή και ενωθή προσεχώς με την οδόν Διστόμου Λεβαδείας προς συντόμευσιν της εις Αθήνας αγούσης. Είναι σκυρόστρωτος και πλάτους 5- 8 μέτρων. Αι εις την πόλιν ευρισκόμεναι άλλαι οδοί είναι Κοινοτικαί και διατηρούνται καλώς.

Η Αράχωβα έχει πολλάς και θαυμασίας πλατείας, εξ ων η Λ. Παπαϊωάννου προς τιμήν του άλλοτε καθηγητού του Πανεπιστημίου εις το κέντρον της πόλεως ένθα η αγορά, η Γ.Καραϊσκάκη εις το δυτικόν μέρος αυτής και η Αγ. Γεωργίου εις την ομώνυμον συνοικίαν.

Η Αράχωβα έχει δυο ενοριακούς ναούς: Τον των Εισοδίων της Θεοτόκου, μητροπολιτικόν και παρά την συνοικίαν Παναγία κτισθέντα προ  80 ετών, εντός του οποίου φυλάσσονται επιμελώς λείψανα του Αγίου Χαραλάμπους, και τον του Αγίου Γεεωργίου, πολιούχον κτισθέντα εις την ομώνυμον συνοικίαν προ της Ελληνικής Επαναστάσεως και εις το μέρος όπου έδωσε την μάχην ο Γ. Καραϊσκάκης. Πλησίον τούτου σώζεται το περίφραγμα διά των πολλών οπών του οποίου επυροβόλουν οι Έλληνες. Το Ανατολικόν κωδωνοστάσιον έχει κτισθή προ 200 ετών. Πέριξ του ναού είναι ευρύτατος χώρος, εις ον έχουσι φυτευθή πολύ προ της Επαναστάσεως πρίνοι και πλάτανοι. Εκτός των άνω δυο ενοριακών ναών έχει πλείστα παρεκκλήσια, τον Αγ. Νικόλαον, Αγ. Ιωάννην, Ευαγγελίστριαν,, Αγ. Ταξιάρχας, Αγ. Τριάδα, Αγ. Δημήτριον, Αγ, Ευστάθιον, Αγ. Τρύφωνα, Ανάληψιν κ.τ.λ. Εις το Δυτικόν μέρος της πόλεως είναι το Νεκροταφείον, το οποίον κοσμείται δια πολλών καλλιτεχνικών μνημείων.

Εις το κέντρον της πόλεως, άνωθι της εκκλησίας Εισόδια της Θεοτόκου και εγγύς του Δημοτικού Σχολείου, ευρίσκεται τεράστιος και απότομος ογκόβραχος όστις ονομάζεται «Καμπαναριό» εκ του παλαιού κωδωνοστασίου της εκκλησίας, ούτινος σώζωνται ακόμη λείψανα. Η κορυφή του βράχου έχει κατασκευασθή επίπεδος επ’ αυτής δε έχει κτισθή πύργος ύψους 10 μέτρων, φέρων επί της Δυτικής πλευράς του μέγα ωρολόγιον.

Η ανάβασις επί του βράχου είναι εύκολος, κατασκευασθείσης επ’ αυτού κλίμακος κυκλοτερούς. Κατ’ αρχάς το ωρολόγιον μετά του πύργου έγινε δαπάναις της κοινότητος, αλλά κατάρρευσαν κατά τον σεισμόν του 1870 ανηγέρθη υπό του Γρηγ. Καμβασινού, ηγουμένου της Μονής Οσίου Λουκά. Το σύνολον του διά κισσού περιβαλλομένου βράχου και ο πύργος του ωρολογίου παρουσιάζει γραφικόν θέαμα.

Εις την πλατείαν Λ.Παπαϊωάννου εγείρερεται επιβλητική η αναθηματική στήλη των κατά τους αγώνας του Έθνους πεσόντων Αραχωβιτών. Είναι καλλιμάρμαρον, έργον δε του γλύπτου Γ. Συνεφού. Πέριξ της βάσεως αυτού ρέουσιν άφθονα ύδατα.

Η ύδρευσις των κατοίκων εκτελείται διά πηγαίων υδάτων μεταφερομένων διά κτιστών υδραγωγείων εκ των πηγών Μάννας-Γούρνα, απεχούσης 2 ώρας, και Μπάνια, μόλις 45’ απεχούσης, εις δυο δεξαμενάς κειμένας εν θέσεσιν Αγ. Γεωργίου και Κουκόρεμα, εξ ων υπάρχει υδρονομικόν δίκτυον καθ’ όλην την έκτασιν της κωμοπόλεως και των πέριξ αγρών.

Κοινωνική ζωή. – Η Αράχωβα διατηρεί τας ωραίας ελληνικάς παραδόσεις καθ’ όλην την έκτασιν παρά τον διαρκώς εισαγόμενον εις αυτήν νεώτερον ευρωπαϊκόν πολιτισμόν. Χαρακτηριστική είναι η εις ανάμνησιν της νίκης του Γ. Καραϊσκάκη την επέτειον του Αγίου Γεωργίου γινουμένη τριήμερος θρησκευτική πανήγυρις, εις ην συγκεντρούνται χιλιάδες εορταστών εκ των πέριξ και πέραν συνοικισμών. Η έναρξις της πανηγύρεως ταύτης γίνεται το απόγευμα της παραμονής της εορτής εις τον περίβολον της εκκλησίας, ένθα οι γέροντες χορεύουσιν ηγουμένου του γεροντότερου άδοντος το δημώδες άσμα «πανηγυράκι» έχον ούτω:

Πανηγυράκι γίνεται ψηλά στον Άϊ Γιώργη

-Μαριγκοφραγκόπουλο.

Το πανηγύρι είναι πολύ κι’ ο τόπος ήταν λίγος.

Διψάει ο κόσμος για νερό και τα βουνά για χιόνια,

κρατάει ο δράκος το νερό, διψάει το πανηγύρι.

Τρείς λυγερές στολίζονται να παν να πουν του δράκου:

Απόλα, δράκο μ’ το νερό να πιεί το πανηγύρι,

σκάσαν οι μούλες για νερό και τα στοιχειά απ’ τη δίψα.

Τον χορόν των γερόντων επακολουθεί διασκέδασις από τους νέους καθ’ άπασαν την πόλιν και σφαγή των αμνών δια την επαύριον. Την πρωίαν της επομένης ματαβαίνουσιν οι κάτοικοι και οι επισκέπται εις τον Άγιον Γεώργιον προς εκκλησιασμόν, μεθ’ ο επακολουθεί εις το Στάδιον τούτου δρόμος αντοχής εις ανώμαλον έδαφος, ούτινος το έπαθλον είναι αμνός. Κατόπιν εις τον περίβολον της εκκλησίας εκτελούνται διάφορα αγωνίσματα, πάλης, σφαίρας κ.λ.π. εις τα οποία επακολουθεί χορός τόσον εις τον περίβολον όσον και εις τα καφφενεία, πλατείαν Παπαϊωάννουκ.τ.λ. ενώ συγχρόνως εις διάφορα μέρη της πόλεως ανά 8 – 15 οικογένειαι ψήνουσι τους αμνούς των.

Το απόγευμα εις την πλατείαν Καραϊσκάκη ελληνικοί χοροί, τους οποίους οι Αραχωβίτες με τας Αραχωβίτισσας ενδεδυμένας την ελληνικήν ενδυμασίαν, χορεύουσι τη συνοδεία οργάνων μέχρι νυκτός. Τας επομένας δυο ημέρας γίνονται την μεν πρωίαν αγωνίσματα, το δε απόγευμα χορός. Τας ημέρας ταύτας η Αράχωβα παρουσιάζει θέαμα πανηγυρικόν, από του ενός άκρου δε αυτής μέχρι του άλλου όλοι οι κάτοικοι γλεντούν και τραγουδούν.

Εν Αραχώβη υπάρχουσι τρείς κοινωνικαί οργανώσεις ευδωκίμως δρώσαι. Ο Εμπορικός Σύλλογος, ο Αθλητικός Σύλλογος Εθνικής Φυσικής αγωγής και ο Γεωργικός πιστωτικός Συνεταιρισμός.

Οικονομική άποψις. – Εκ των προϊόντων της Αραχώβης τρία είναι τα αποτελούντα αντικείμενον ειδικού εμπορίου: οι ελαίαι, ο οίνος και ο τυρός, ουχ ήττον όμως η περιφέρεια αποδίδει και άλλα προϊόντα καταναλισκόμενα επιχωρίως. 

Περί τας 800.000 οκ. Ανέρχεται ετησίως η εξαγωγή ελαιών αρίστης ποιότητος, 1.200.000 οκ. Οίνου πεφημισμένου διά την γεύσην και το άρωμά του, γνωστού ως «αραχωβίτικο κρασί» και 15.000 οκ. Μαλακού τυρού (φέτα). Παρά την Αράχωβαν υπάρχουσι δασικαί εκτάσεις εξ ελάτης, εξ ων οι κάτοικοι ξυλεύονται. Βιομηχανικά καταστήματα σημειούμεν μόνον 4 ελαιουργεία και το προ διετίας ιδρυθέν εργοστάσιον παρασκευής ηλεκτρικού ρεύματος προς φωτισμόν της κωμοπόλεως.

Η Αράχωβα μετά της πρωτευούσης της επαρχίας Λεβαδείας συγκοινωνεί διά βατής οδού (8 ώρ.), δι’ομοίας δε συνδέεται μετά του Διστόμου(4 ώρ.) και της Δαυλείας (4 ώρ.). Μόνον μετά των Δελφών συγκοινωνεί δι’ αμαξιτής οδού, ήτις εξ Ιτέας – Αμφίσσης άγει προς το Μπράλο, ένθα σταθμός των Σ.Ε.Κ. Η εμπορική κίνησις αυτής ενεργείται δι’ αυτοκινήτων μέχρι του λιμένος Ιτέας.

ΠΗΓΗ: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια 1927 

Συντάκτης: Μέγας Κονίτσας