Αράχοβα ! Πρόλογος!

 

Του Στέργιου Μπακολουκά

             Καλώς ήρθες, ταξιδιώτη, στην Αράχοβα! Να είσαι σίγουρος ότι γι’ αυτή σου την επίσκεψη δεν θα το μετανιώσεις, διότι τούτος εδώ ο τόπος είναι διαβατάρης στους αιώνες, γεμάτος ιστορία, ομορφιές κι εκπλήξεις. Είναι μια ολόκληρη περιοχή, που έχει ανθρώπους τίμιους, εργατικούς, φιλόξενους και συγχρόνως τραχείς!

Τους κατοίκους,  ο τόπος τους έφτιαξε μοναχός του. Τα καταράχια που κατρακύλησαν απ’ τη Λιάκουρα, ύστερα από τον κατακλυσμό του Γενάρχη Έλληνα και πλούμισαν την ποδιά του Πετρίτη, γενήκαν άνθρωποι. Αυτοί, αμέσως μόλις στάθηκαν στα πόδια τους και θέριεψαν, πήραν την πρώτη  ύλη απ’ τα ίδια κοτρόνια κι  έχτισαν το χωριό τους. Τούτα τα βράχια που είναι γιομάτες οι γκρεμνίλες ολόγυρα, έγιναν θεμέλια, πυτιά, ασβέστης και τσατμάδες ώστε να στεριωθούν  τα σπίτια των κατοίκων του. Τ’ αράδιασαν  το ένα πάνω στ’ άλλο, στην άκρη απ’ το  βυζί του βράχου, φτιάχνοντας εστίες που  μοιάζουν με κυψέλη σμαριού μελισσών, έτοιμο να πάρει φτερό και να ξαπετάξει  πέρα στον ορίζοντα για να γεννήσει άλλες πολιτείες. 

Έχει ανθρώπους έξυπνους και ευχάριστους τούτο το Χωριό, τεχνίτες και δουλευτάδες, που ξέρουν να φτιάχνουν, να σκέφτονται, να πίνουν και να γλεντούν.

Απ’ τη μια  ο ουρανός με τις πολλές αποχρώσεις του μπλε κατά το άπλωμα της μέρας, του πορτοκαλί και του κόκκινου στα στερνά της, όταν ο ήλιος βασιλεύει, κι από την άλλη το γκρι, το μολυβί, το πράσινο  ανοιχτό και σκούρο, πότε σκοτεινά και πότε χαρούμενα, να κρέμονται ανάρριχτα  στις πλάτες του γέρο Παρνασσού, που την προστατεύει στέκοντας από πάνω της, αιώνιος φρουρός κι ακάματος φύλακας.

Τρύγος

Της Άλτας - Φίλου Πατσαντάρα

Μεγαλώσαμε, εμείς τα παιδιά, παίρνοντας ενεργά μέρος, σε ό,τι αφορούσε τα κτήματα και τις γεωργικές ασχολίες στο χωριό εκείνη την εποχή. Δεν μας άρεσε καθόλου το «ξάρ(ι)σμα» των ελιών από τα αγριόχορτα, κάθε Αύγουστο, αλλά στο μάζεμα πηγαίναμε με χαρά. Κυρίως κατά την διάρκεια των χριστουγεννιάτικων διακοπών γιατί είχαμε παρέα και άλλα παιδιά, που κατηφόριζαν κι εκείνα στο Λόγγο με τους δικούς τους. Δεν ήταν η δουλειά που κάναμε, περισσότερο το παιχνίδι και την εξερεύνηση είχαμε στο νου μας, να δούμε την φωλιά του ασβού, για παράδειγμα, που μας είχε δείξει ο πατέρας μας, στις ελιές μας, στον Πύργο, περιμένοντας το κολατσιό, που ήταν πλούσιο αυτές τις μέρες, που είμασταν κι εμείς μαζί, μια και είχε περάσει και η νηστεία των Χριστουγέννων. Έτσι έμαθα και τις τοποθεσίες που είχαμε κτήματα. Αλλά μη μου πείτε να πάω να σας τα δείξω σήμερα, γιατί δεν θα τα βρω από τα πουρνάρια, που έχουν πνίξει τις ρίζες τις ελιές… Μόνο στην Αγιανάνα (Αγία Άννα) είναι διαφορετικά, χάρη στον πρωτοξάδερφο που τις νοιάστηκε, μαζί με τις δικές του, γιατί  είναι αδερφομοίρια των πατεράδων μας.

Με τον τρύγο όμως ήταν αλλιώς, ήταν πανηγύρι. Δεν είχε φτάσει ακόμα η φυλλοξέρα στα αμπέλια της περιοχής μας και η κάθε οικογένεια είχε τουλάχιστον το αμπελάκι της για το κρασί της. Γεμάτο αμπέλια το χωριό, γύρω-τριγύρω. Από τις αρχές Οκτωβρίου που ωρίμαζαν και τα τελευταία, επάνω στον Λεγκερίσο, ξεκινούσε η διαδικασία του τρύγου, στην οποία υπήρχε αλληλοβοήθεια από την γειτονιά, γιατί τα σταφύλια δεν είναιόπως οι ελιές που μπορεί να περιμένουν στην άκρη μέχρι σχεδόν το τέλος της σοδειάς. Αν αρχίσεις να τρυγάς τα αμπέλια πρέπει σε μια-δυο μέρες να έχεις τελειώσει και με το πάτημα των σταφυλιών, γιατί είναι ευαίσθητος ο καρπός. Έρχονταν τα γεμάτα τρυγοκόφινα φορτωμένα στα μουλάρια και στοιβάζονταν για λίγο στην εξώπορτα. Είχαμε δικό μας ξύλινο πατητήρι στην αυλή, που το έπλενε η γιαγιά προσεκτικά από τις αρχές του μήνα, του Τρυγητού, όπως τον αποκαλούσε και το έστρωνε με σπαρτιές για να είναι έτοιμο. Ο πατέρας μας έβγαζε με την βοήθεια των γειτόνων τα βαρέλια έξω από το υπόγειο και τα έπλενε για να είναι κι εκείνα έτοιμα να δεχτούν τον καινούργιο μούστο.

3. Τσακαμάτρα (της …ακαμάτρας)!

 

Του Στέργιου Μπακολουκά

       Οι τέσσερις Γιάννηδες,  Μουρέλας, Στραβουκουλόγιαννος, Μαυροματόγιαννος και Γιαννακούς Αυγερίκος,  τα βράδια έδιναν το παρόν  στην ταβέρνα, συνήθως σ’ αυτή του Καραθανάση. Οι συναντήσεις ήταν αραιές στα νιάτα τους, επειδή δούλευαν σκληρά και ακατάπαυστα, άρχισαν όμως να πυκνώνουν  κατά την εφηβεία των γηρατειών τους και συνεχίστηκαν μέχρι τα ……ξεβγάλματά τους, πέρα στα γεροντάματα. Σ΄ αυτά τα όψιμα χρόνια, όποιες δουλειές και να είχαν, όση κούραση και να κουβάλαγαν, η παρέα ήταν σκοπός και το καπηλειό  τελικός προορισμός, πριν μαζευτούν στα σπίτια τους. Συμπατριώτες και φίλοι μια ζωή, σκληραγωγημένοι νοικοκυραίοι της Αράχοβας, καλλιεργούσαν τα κτήματα ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία  και ξαπόσταιναν στο καπηλειό  τα βράδια, πίνοντας το κρασάκι τους, κουβεντιάζοντας και κάποιες φορές τραγουδώντας τα βάσανά τους! 

‘’Mεσ’ την υπόγεια την ταβέρνα

  Μεσ’ σε καπνούς και σε βρισιές

  Απάνω στρίγγλιζε η λατέρνα

  Όλοι παρέα πίναμ' εψέσ’

  Εψέσ’ σαν όλα τα βραδάκια

  Να πάνε κάτω τα φαρμάκια’’

Σωκρατικό «μάθημα», για όσους θέλουν να ασχοληθούν με τα κοινά

 

Ένας διάλογος μεταξύ Σωκράτη και Γλαύκωνα, αναφορικά με τις γνώσεις που οφείλει να έχει για τα ζητήματα της πόλης, όποιος θέλει να ασχοληθεί με την πολιτική. 

Εισαγωγικά

Ο Γλαύκων του παρακάτω διαλόγου ήταν παππούς του Πλάτωνα από την πλευρά της μητέρας του φιλοσόφου, της Περικτιόνης. Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, στο έργο του «Απομνημονεύματα» (Ο βίος και η φιλοσοφία του Σωκράτους), στον οποίο χρωστάμε και τον υπόψη διάλογο, πληροφορούμαστε τα εξής:

Οσάκις ο Γλαύκων επιχειρούσε να αγορεύσει ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου, επειδή επιθυμούσε να γίνει ένας εκ των αρχόντων της πόλης, ενώ δεν ήταν καλά - καλά είκοσι ετών, και κανένας από τους φίλους και συγγενείς του δεν μπορούσε να τον αποτρέψει,  τον κατέβαζαν από το βήμα δια της βίας και γινόταν καταγέλαστος^. ο Σωκράτης, λοιπόν, όταν μια μέρα τον συνάντησε τυχαία στο δρόμο, βρήκε την ευκαιρία να τον συζητήσει, με σκοπό να τον νουθετήσει πολιτικά.

Να σημειώσουμε ότι τους ασχημονούντες και τους άσχετους ρήτορες στο βήμα της Εκκλησίας του Δήμου, τους κατέβαζαν βιαίως κάτω, με διαταγή του επιστάτη των Πρυτάνεων,  οι Σκύθες τοξότες,  που εκτελούσαν, εν καιρώ ειρήνης, αστυνομικά χρέη, ενώ εν καιρώ πολέμου, ως ιπποτοξότες προηγούνταν του Αθηναϊκού ιππικού, ως οι πλέον ικανοί και έμπειροι έφιπποι τοξότες, ανερχόμενοι στους διακόσιους (200).

2. ΑΡΑΧΟΒΙΤΙΚΗ ΤΡΑΧΑΝΟΠΙΤΑ!

 

Του Στέργιου Μπακολουκά

               Σ’ ένα τραπέζι γύρω από μια πίτα, στριμωχνόταν ακέρια η ευτυχία του κόσμου!

Δυό κούπες κοσκινισμένα άλευρα για τα φύλλα, κι άλλες τόσες  βρασμένος τραχανάς και γάλα, τέσσερα πέντε αυγά, λίγο λάδι και ένα σβολί τυρί τριμμένο μέσα σ’ ένα πιάτο που περιείχε .... γάρο και να! ήταν έτοιμη η τραχανόπιτα.

Η οικογένεια μαζευόταν, να φάει, να κουβεντιάσει, να δώσουν ορμήνιες οι μεγαλύτεροι στους μικρότερους και να χορτάσουν φαγητό κι αγάπη, ανταμωμένα στον κόρφο της Φαμίλιας, τα μέλη της!

Φτωχικό φαγητό Ναι! Φτωχό όμως ΟΧΙ, γιατί συμπύκνωνε γύρω  του πλουσιοπάροχα την θαλπωρή της Οικογένειας!

                Η μάνα ή η γιαγιά έπλαθε έξι φύλλα στο μεγάλο ξύλινο πλαστήρι, τ’ άφηνε μισή ώρα να αποπάρουν και ύστερα, αριστοτεχνικά έκανε τη σύνθεση, έχοντας μπροστά της το μεσαίο τετράγωνο ταψί, αυτό που χώραγε στην ξυλόστοφα του σπιτιού, για να το  φουρνίσει στη συνέχεια στο μοναδικό θηκάρι της.

Ποτέ δεν ξέχναγε το μικρό μυστικό της, που ήταν οι δυο κουταλιές λιωμένο πρόβειο βούτυρο, με το οποίο άλειφε την επιφάνεια της πίτας, αμέσως μόλις τη χάραζε, αυτουργό της τελικής θεσπέσιας ευωδιάς, που αναδεμένη  με τις υπόλοιπες μυρουδιές της,  ανέβαινε απ’ τον μπουχαρέ της σόμπας, ψηλά πάνω απ’ το  καπέλο της, απλώνοντας  ολούθε το κάλεσμά της, για να μαζευτεί η οικογένεια και να ειδοποιηθεί η  γειτονιά, για όσους ήθελαν  να κοπιάσουν  να πάρουν ένα φιλί πίτας!

Φρόντιζε να τροφοδοτεί με λίγα ξύλα κάθε φορά τη μασίνα, για να κρατάει μέτρια θερμοκρασία, ώστε να πάρει το χρόνο της η Τραχανόπιτα και να ροδίσει σιγά σιγά μέχρι να ξεροψηθεί .

1937: Καταπάτηση ακόμη και στον θάνατο

 

Προς

Τον κ. Πρόεδρον της Κοινότητος Αραχώβης

Ενταύθα 

Αίτησης

Ζαχαρία Ι. Ζαχαρή

κατοίκου Αραχώβης

Αράχωβα 20 Δβρ/ου 1937

Προ τινος χρόνου απεβίωσε ενταύθα ο πατήρ μου Ιωάννης Ζαχαρής, όστις ετάφη εν τω κοινοτικώ Νεκροταφείω και εις σειράν ακολουθουμένην διά την ταφήν των νεκρών. Προ αυτού είχεν αποθάνη ο Ιωάννης Γουλιάμος, όστις ετάφη υπό των οικείων του αντικανωνικώς και ανά μέσον των υπαρχουσών δύο σειρών τάφων.

1. Λεβουδιές!

 

Του Στέργιου Μπακολουκά

                  Πολλοί συμπατριώτες μου, τουλάχιστον παλιότερα, έχουν επανειλημμένα χρησιμοποιήσει τη φράση:

‘’ Καλύτερες καλοκαιρινές διακοπές από αυτές, πενήντα μέτρα γύρω από την Τουμαρόβρυσ’ στην Αράχοβα, δεν υπάρχουν’’.

Η φράση συνεχίζει και σήμερα να λέγεται χωρίς  όμως να γνωρίζουμε, ούτε την πατρότητά της, αν και υπάρχουν διάφορες εικασίες και προτάσεις γι’ αυτό, ούτε τον χρόνο κατά τον οποίο ειπώθηκε για πρώτη φορά, αλλά και χωρίς πλέον να την παίρνουν στα σοβαρά οι νέοι άνθρωποι. Η ουσία της όμως δεν μπορεί να σταματήσει να γίνεται πιστευτή, ότι δηλαδή δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα, τουλάχιστον για τις μεγαλύτερες ηλικίες, διότι σ’ αυτούς, αυτό  έχει γίνει πλέον πεποίθηση! 

Στο μπαλκόνι του Παρνασσού το 1954

 

ΔΙΗΜΕΡΕΣ ΧΟΡΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΕΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΑΧΩΒΑ

ΤΟΠΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΛΑΪΚΟΙ ΧΟΡΟΙ

Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΤΣΟΠΑΝΗΔΩΝ

Δύο μέρες – Κυριακή και Δευτέρα – η Αράχωβα το μπαλκόνι του Παρνασσού, έγινε σκηνή χορευτικών επιδείξεων των εθνικών χορών της Ελλάδος, όπως τους χορεύει ο λαός στα βουνά και τ’ ακρογιάλια, οι τσοπάνηδες της Ρούμελης, του Μωρηά και της Ηπείρου, οι λυγερές της Μακεδονίας, της Κρήτης και των άλλων νησιών. Και με την ευκαιρία αυτή έγινε και χώρος εκθέσεως των προϊόντων της φημισμένης αραχωβίτικης χειροτεχνίας. Τις γιορτές ωργάνωσε η «Ομοσπονδία Εκδρομικών Σωματείων της Ελλάδος» με τη σύμπραξι και συνεργασία του Δήμου Αράχωβας και την προσφορά του «Ομίλου Διαδόσεως Εθνικών Χορών» και των ορεσειβίων τσοπάνηδων του Παρνασσού, που κατέβηκαν από τις στάνες και χόρεψαν τους δικούς τους ποιμενικούς χορούς με συνοδεία λαϊκής ορχήστρας του τόπου.

ΥΠΟΔΟΧΗ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥ ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΑΠΟ ΑΡΑΧΩΒΙΤΕΣ ΤΟ 1872

 

Μας γράφουσιν εξ Αραχώβης τα επόμενα:

Σήμερον περί την 6^ην της πρωΐας περί τους διακοσίους εκ των συνδημοτών και φίλων μας επί κεφαλής έχοντες τον Αλέξ. Αλεξανδρόγιαννον[1]και άλλους κομματάρχας, εξεκίνησαν εντεύθεν διευθυνόμενοι εις Ιτέαν όπως προϋπαντήσωσι τον κ. Αντων. Γεωργαντά[2]. Η εντεύθεν έξοδος των ανωτέρω ην πανηγυρικωτάτη καθόσον προηγείτο σημαία λευκή, ταύτην δε παρηκολούθουν τέσσαρες τυμπανισταί και ισάριθμοι αυλισταί και κατόπιν άπαντες οι ανωτέρω άνδρες, όλοι νέοι και καλώς ωπλισμένοι. Εγώ δε δεν ηκολούθησα μείνας ενταύθα όπως ετοιμάσω τα της ενταύθα υποδοχής. Και εν μεν τη Ιτέα εγένετο ούτω πως η τελετή. Άμα φθάσαντος του ατμοκινήτου εν Ιτέα, ο Αλέξανδρος ετοιμάσας λέμβον εισήλθεν εν αυτή μετά της σημαίας και 40 νέων ενόπλων, όπως αναβή εις το ατμοκίνητον, όπερ ήτο το Βυζάντιον, ως και εγένετο. Κατά δε την κατάβασιν του κ. Γεωργαντά εις την λέμβον, οι λοιποί οπλίται όντες παρατεταγμένοι πέριξ του λιμένος, ήρχισαν σφοδρόν πυροβολισμόν, τον οποίον συνώδευσαν διά ζωηρωτάτων ζητωκραυγών υπέρ του κ. Γεωργαντά και Κουτσοπετάλου.

Γ. ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΣ

Γεώργιος Καραθανάσης

Ἀρχιλῃστής  ἐναντίον τριῶν λῃστῶν. Πῶς ἐξηγοράσθη ἡ ἐξόντωσίς των.

Τὰ  εὐεργητικά ἀποτελέσματα ἑνός νομοθετικοῦ διατάγματος.

Εἰς τὴν Ἀνωτέραν Διοίκησιν  Χωροφυλακῆς  Στερεᾶς Ἑλλάδος, τῆς ὁποίας  προΐσταται ὁ ἀντισυνταγματάρχης κ. Μπαρμπέτσης ἐλήφθησαν αἱ λεπτομερεῖς ἐκθέσεις τῶν  ἁρμοδίων ἀρχῶν ἐπί  τοῦ κάτωθι πρωτοφανοῦς γεγονότος, τὸ  ὁποῖον πρό τινων ἡμερῶν ἀνηγγέλθη ἐκ Λαμίας διὰ τοῦ ἑξῆς συντόμου τηλεγραφήματος:

«Ὁ ἐπικεκηρυγμένος λῃστής Γ. Καραθανάσης ἐφόνευσε παρά τὴν Ἀράχωβαν τοὺς ἐπικεκηρυγμένους λῃστάς κ. Κύρκον, Ἀ. Παπαϊωάννου καὶ Φαρμάκην. Μετά τὴν πράξιν του ταύτην ὁ φονεύς λῃστής προσῆλθε καὶ παρεδόθη εἰς τὰς ἐν Λαμίᾳ ἀρχάς.»

Ἐπί τῶν ἀνωτέρω γεγονότων μᾶς γράφει ἐκ Λαμίας τὰ ἑξῆς ἔκτακτος συνεργάτης μας:

Πρὸ δύο μηνῶν διά Νομοθετικοῦ Διατάγματος καθωρίσθη ὅτι οἱοσδήποτε ἐπικεκηρυγμένος λῃστής φονεύσῃ ἕτερον ἐπικεκηρυγμένον λῃστήν ἀπαλάσσεται πάσης περαιτέρω καταδιώξεως. Τὸ Διάταγμα τοῦτο ἐκοινοποιήθη  πρὸς ἁπάσας τὰς δικαστικάς καὶ ἀστυνομικάς ἀρχάς τοῦ Κράτους καὶ  ἔφερεν εἰς ἀναστάτωσιν ὁλόκληρον  τὸν λῃστρικόν κόσμον τῆς  ὑπαίθρου χώρας, μεταξύ τοῦ  ὁποίου  αἱ κρατοῦσαι μέχρι τινός ἀμοιβαία ἐμπιστοσύνη καὶ ἀλληλεγγύη διεσαλεύθησαν σοβαρῶς.

Ἀπό τῆς κοινοποιήσεως τοῦ νέου νομοθετικοῦ μέτρου ἤρχισε καὶ ἡ καταδίωξις μεταξύ τῶν  λῃστρικῶν συμμοριῶν καὶ τὰ  πρῶτα εὐεργετικά ἀποτελέσματα διά τοὺς μαστιζομένους πληθυσμούς τῆς ὑπαίθρου  χώρας ἐξεδηλώθησαν εἰς τὴν  περιφέρειαν  τῆς  Ἀραχώβης.