Μια βόλτα στους Δελφούς το 1907.

Δ Ε Λ Φ Ο Ι

Τό Χρυσό. — Τό Καστρί.— Το «Δελφικόν Μουσείον».— Στάδιον, θέατρον, ναοί, θησαυροί . . .

Αφού ήρθα έως την Άμφισσα δεν ημπορούσα να μην πάω και εις τους Δελφούς, να προσκυνήσω το Θεό του Φωτός και να ιδώ τα τόσα αριστουργήματα της Αρχαίας Τέχνης. Έπειτα τρεις ώρες δρόμος είν' όλο το ταξείδι.

Μια μέρα λοιπόν επήγα με την άμαξα έως το Χρυσό κι' απόκει πάνου στους Δελφούς με τα ποδάρια.

Τό Χρυσό είν' ένα αρκετά μεγάλο χωριό,—1,500 κάτοικοι απάνου κάτου, — νέα πρωτεύουσα του δήμου Κρίσσης. Από την Αρχαία Κρίσσα μάλιστα γράφουνε και το χωριό Χρισσό, αν και σήμερα είνε πιο φυσικό να γράφουμε : Χρυσό. Ο κόσμος όμως εκεί, κατά τη συνήθεια πού 'χανε στη Ρούμελη να τρώνε τα φωνήεντα λέει :

Χρσό, Χσό, Κσό ή Ξό ! . . .

Το Χρυσό είν' ομορφούτσικο χωριό, σε ομορφούτσικη θέση χτισμένο και αρκετά πολιτισμένο.

Από το Χρυσό ετράβηξα το μονοπάτι-μονοπάτι τον ανήφορο, για να πάω στο Καστρί, τους αρχαίους Δελφούς, μοναχός μου, γιατί οδηγός ήτανε περιττός, αφού το Καστρί φαίνεται από το Χρυσό, απάνου' κει ψηλά. Και καθώς λέει η παροιμία — «Χωριό που φαίνεται κουλαούζο δε θέλει».

Το Καστρί είνε ένα χωριό ολοκαίνουργο. Όλα του τα σπίτια είνε καινούργια. Περίεργο κ' όμορφο !... Τα σπίτια του εχτιστήκανε εδώ καί 10 —15 χρόνια. Πριν το χωριό ήτανε λίγο μακρύτερα δύο λεφτά της ώρας μακρυά, εκεί πού 'ναι τ ' αρχαία.

Η γαλλική κυβέρνησις έκαμε συμφωνίες κι' αγόρασε όλο το χωριό για 470,000 δρ. — τις 70,000 έβαλε η Έλληνική κυβέρνησις — και κατόπι εκάμανε σ' εκείνο το μέρος ανασκαφές και βρήκανε όλα κείνα τα αριστουργήματα που προσκυνάει σήμερα όλος ο πολιτισμένος κόσμος.

ΟΙ ΕΛΑΙΟΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΚΑΙ Ο ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΡΑΧΩΒΑΣ ΤΟ 1939.

Ο Πρόεδρος του Συνεταιρισμού Ν. Καπάκας με το συμβούλιο και τα μέλη του σε αναμνηστική φωτογράφηση στο βράχο του ωρολογίου στην Αράχοβα μετά από γενική συνέλευση το 1937.

ΣΤΗΝ ΑΡΑΧΩΒΑ

ΟΙ ΕΛΑΙΟΠΑΡΑΓΩΓΟΙ ΚΑΙ Ο ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ

Το νέο, συγχρονισμένο Ελαιουργείο, που ίδρυσε πέρυσι ο Συνεταιρισμός και τ’αποτελέσματα για τους παραγωγούς.

ΑΡΑΧΩΒΑ, Ιούνιος. (Του ανταποκριτού μας). – Η εξέλιξη της συνεταιριστικής ιδεολογίας στην Αράχωβαν Λεβαδείας κατά την τελευταίαν διετίαν εσημείωσε αλματώδη πρόοδον. Ο Συνεταιρισμός μας, ένας εκ των παλαιοτάτων, ιδρυθείς το 1920, υπήρξε μέχρι του 1936 σχεδόν, ως οι πλείστοι, αφανής, διά την έλλειψιν συνεταιριστικής συνειδήσεως.

Από του 1936 όμως, ανασυσταθείς και αναδιοργανωθείς, ο συνεταιρισμός μας ανήλθεν εντός ελαχίστου χρονικού διαστήματος εις ζηλευτήν θέσιν. Περιέλαβε εις τους κόλπους του περί τους 500 και πλέον αγρότας, απολύτρωσε τούτους από τα δεσμά της εκμεταλλεύσεως, εχορήγησε και χορηγεί εις τους έχοντας ανάγκην παντός είδους δάνεια καλλιεργητικά, μεσοπρόθεσμα, φάρμακα, λιπάσματα και εν γένει ανακουφίζει τους πτωχούς αγρότας και απαλλάσει τούτους από τους όνυχας της τοκογλυφίας. Ο Συνεταιρισμός μας με την νοικοκυρεμένη του διοίκηση κατώρθωσε να αποκτήση μεγάλη πίστη εις την Αγροτικήν Τράπεζαν.

ΣΤΟΝ ΠΑΡΝΑΣΣΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΑΧΩΒΑ ΤΟ 1890

 

Επί του Παρνασσού

     Ούτως ηρξάμεθα της αναβάσεως περί την 9 ½ εσπερινήν ώραν. Προηγείτο το ζώον γνωρίζον κάλλιστα την ατροπόν, εφ’ου είχομεν θέσει διάφορα σκεπάσματα, τροφάς και το ύδωρ διότι καθ’ οδόν εις εν μόνον μέρος υπάρχει τοιούτον, είπετο ο οδηγός κρατών φανόν, διότι άλλως δεν θα ηδυνάμεθα να βαδίζωμεν, και τελευταίως ηκολούθουν εγώ, κρατών ανά χείρας το πολύκροτον διά παν ενδεχόμενον. Μετά 1 ½ ώραν εφθάσαμεν διά πετρώδους οδού εις τινας καλύβας των γεωργών του Καστρίου. Οι κύνες ώρμησαν μανιώδεις, αλλ’ απεκρούσθησαν επίσης γενναίως, μετ’ ολίγον εισήλθομεν εις δάσος τι εξ αραιών ελατών, εξελθόντες δ’ αυτού διήλθομεν παρά τον λόφον του Κωρυκίου άντρου, όπερ θα επισκεφθώμεν κατά την κάθοδον, και μετά 3 εκ Δελφών ώρας εφθάσαμεν ολίγον μετά το μεσονύκτιον εις τα Καλύβια, θερινόν χωρίον εξ 20 περίπου οικίσκων και καλυβών, το υψηλότερον επί του Παρνασσού. Ενταύθα υπάρχει μικρά πεδιάς και προς καλλιέργειαν ταύτης ανέρχονται το θέρος εις Καλύβια χωρικοί τινες εξ Αραχώβης. Προ του χωριδίου τούτου παρά κατηρειπωμένον ναόν και υπό τινα ιτέαν υπάρχει φρέαρ, παρά το οποίον εμείναμεν περί το εν τέταρτον προς μικράν ανάπαυσιν. Εξακολουθούντες την πορείαν ημών, διήλθομεν την πεδιάδα και μετά 1 ½ ώραν, ηρξάμεθα της αναβάσεως των αποτόμων κορυφών του Παρνασσού, και κατ’ αρχάς μεν διηρχόμεθα αραιά τινα εξ ελατών δάση, αλλά μετά τινας ώρας δεν ανηρχόμεθα η πετρώδεις κορυφάς, ένθα ουδέ θάμνος φύεται.

1936: ΣΤΑ «ΚΟΥΔΟΥΝΑΔΙΚΑ» ΤΗΣ ΑΜΦΙΣΣΑΣ

 

Εν ώρα εργασίας σε κάποιο "κουδουνάδικο" της Άμφισσας.

     Εκεί κάπου στη Παρνασσίδα, μέσα στη κοιλάδα, που σχηματίζουν ο Παρνασσός και η Γκιώνα, βρίσκεται χωσμένη κάτω από τη Τοπόλια με τις κλωνόγυρτες εληές και αντίκρυ στην Σιγδίτσα, που έγινε γνωστή ως γεννέτειρα του περίφημου οικονομολόγου Αναργύρου Σιμοπούλου, η Άμφισσα. Τα Σάλωνα. 

 Έπαιξαν σπουδαίο ρόλο τα Σάλωνα στην Επανάστασι του 1821. 

Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά

και στο Χρυσό κριάρια

και στης Μαρίας την ποδιά,

σφάζονται παλληκάρια.

 Φημίζονται αλήθεια οι Σαλωνίτικες εληές για το μέγεθοςτους. Το «πρώτο πράμα», που δε το βλέπομε οι Αθηναίοι, είναι σαν δαμάσκηνο της Μαδαγασκάρης. Και σαρκώδες, εύχυμο μ’ ένα μικρό κουκούτσι.   

 Νόστιμο δέεε! Μέσα στα Σάλωνα μπορεί να έχη αυτή την εποχή τουλάχιστον 20 - 22 δραχμές η οκά.     Όλο σχεδόν αυτό το « πρώτο πράμα» βγαίνει στο εξωτερικό. Έξη έως επτά εκατομμύρια συνάλλαγμα εισάγει το χρόνο η Άμφισσα από εληές. 

 Σαν νάφαγα, μου φαίνεται, στον ύπνο μου Σαλωνίτικες εληές - πρώτο πράμα-που μου τις είχε στείλει πεσκέσι ο Δήμαρχος Αμφίσσης, ο Γιδόγιαννος. Ας είναι καλά ο άνθρωπος. 

Η Άμφισσα όμως έχει και κάποιο άλλο προϊόν. Έχει βιοτεχνία. Σπουδαία βιοτεχνία, από την οποίαν εισάγει άφθονο συνάλλαγμα κάθε χρόνο: Τά Κουδουνάδικα.

- - - ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ - - - Ο ΠΡΩΤΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΑΡΑΧOΒΑΣ

 

Ένα αναπάντεχο δώρο μού επιφύλασσε φεύγοντας ο παλιός χρόνος, για να μπω με το καλό στον καινούργιο. Ήταν ένα δώρο έρευνας, το οποίο μοιράζομαι τώρα μαζί σας. Ξεφυλλίζοντας, λοιπόν, με προσοχή περιοδικά του 19ου αιώνα, στην «ΠΟΙΚΙΛΗ ΣΤΟΑ» του έτους 1884, διάβασα κάτω από μία προσωπογραφία, σε μορφή γκραβούρας, το όνομα ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ. 

Πολύ εύλογα θα απορήσουν κάποιοι, για το ποιός είναι αυτός;

Λοιπόν, ο Δημήτρης Ιωαννόπουλος, που στην Αράχοβα πέρασε ως Γιοβαννόπουλος, λόγω του καλλιγραφικού γιώτα (J) στην υπογραφή του,υπήρξε ο πρώτος δάσκαλος της Αράχοβας που διορίστηκε στο Αλληλοδιδακτικό Σχολείο της, το 1831.

Για το διορισμό δασκάλου είχαν προνοήσει οι πρόκριτοι της Αράχοβας απευθύνοντας  επιστολή, το Δεκέμβριο του 1830, στον Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια, ζητώντας του να  στείλει δάσκαλο στο Σχολείο τους, που ήταν ένα από τα πρώτα σχολεία τα οποία συστάθηκαν στο νεοελληνικό κράτος.