Τρύγος

Της Άλτας - Φίλου Πατσαντάρα

Μεγαλώσαμε, εμείς τα παιδιά, παίρνοντας ενεργά μέρος, σε ό,τι αφορούσε τα κτήματα και τις γεωργικές ασχολίες στο χωριό εκείνη την εποχή. Δεν μας άρεσε καθόλου το «ξάρ(ι)σμα» των ελιών από τα αγριόχορτα, κάθε Αύγουστο, αλλά στο μάζεμα πηγαίναμε με χαρά. Κυρίως κατά την διάρκεια των χριστουγεννιάτικων διακοπών γιατί είχαμε παρέα και άλλα παιδιά, που κατηφόριζαν κι εκείνα στο Λόγγο με τους δικούς τους. Δεν ήταν η δουλειά που κάναμε, περισσότερο το παιχνίδι και την εξερεύνηση είχαμε στο νου μας, να δούμε την φωλιά του ασβού, για παράδειγμα, που μας είχε δείξει ο πατέρας μας, στις ελιές μας, στον Πύργο, περιμένοντας το κολατσιό, που ήταν πλούσιο αυτές τις μέρες, που είμασταν κι εμείς μαζί, μια και είχε περάσει και η νηστεία των Χριστουγέννων. Έτσι έμαθα και τις τοποθεσίες που είχαμε κτήματα. Αλλά μη μου πείτε να πάω να σας τα δείξω σήμερα, γιατί δεν θα τα βρω από τα πουρνάρια, που έχουν πνίξει τις ρίζες τις ελιές… Μόνο στην Αγιανάνα (Αγία Άννα) είναι διαφορετικά, χάρη στον πρωτοξάδερφο που τις νοιάστηκε, μαζί με τις δικές του, γιατί  είναι αδερφομοίρια των πατεράδων μας.

Με τον τρύγο όμως ήταν αλλιώς, ήταν πανηγύρι. Δεν είχε φτάσει ακόμα η φυλλοξέρα στα αμπέλια της περιοχής μας και η κάθε οικογένεια είχε τουλάχιστον το αμπελάκι της για το κρασί της. Γεμάτο αμπέλια το χωριό, γύρω-τριγύρω. Από τις αρχές Οκτωβρίου που ωρίμαζαν και τα τελευταία, επάνω στον Λεγκερίσο, ξεκινούσε η διαδικασία του τρύγου, στην οποία υπήρχε αλληλοβοήθεια από την γειτονιά, γιατί τα σταφύλια δεν είναιόπως οι ελιές που μπορεί να περιμένουν στην άκρη μέχρι σχεδόν το τέλος της σοδειάς. Αν αρχίσεις να τρυγάς τα αμπέλια πρέπει σε μια-δυο μέρες να έχεις τελειώσει και με το πάτημα των σταφυλιών, γιατί είναι ευαίσθητος ο καρπός. Έρχονταν τα γεμάτα τρυγοκόφινα φορτωμένα στα μουλάρια και στοιβάζονταν για λίγο στην εξώπορτα. Είχαμε δικό μας ξύλινο πατητήρι στην αυλή, που το έπλενε η γιαγιά προσεκτικά από τις αρχές του μήνα, του Τρυγητού, όπως τον αποκαλούσε και το έστρωνε με σπαρτιές για να είναι έτοιμο. Ο πατέρας μας έβγαζε με την βοήθεια των γειτόνων τα βαρέλια έξω από το υπόγειο και τα έπλενε για να είναι κι εκείνα έτοιμα να δεχτούν τον καινούργιο μούστο.

3. Τσακαμάτρα (της …ακαμάτρας)!

 

Του Στέργιου Μπακολουκά

       Οι τέσσερις Γιάννηδες,  Μουρέλας, Στραβουκουλόγιαννος, Μαυροματόγιαννος και Γιαννακούς Αυγερίκος,  τα βράδια έδιναν το παρόν  στην ταβέρνα, συνήθως σ’ αυτή του Καραθανάση. Οι συναντήσεις ήταν αραιές στα νιάτα τους, επειδή δούλευαν σκληρά και ακατάπαυστα, άρχισαν όμως να πυκνώνουν  κατά την εφηβεία των γηρατειών τους και συνεχίστηκαν μέχρι τα ……ξεβγάλματά τους, πέρα στα γεροντάματα. Σ΄ αυτά τα όψιμα χρόνια, όποιες δουλειές και να είχαν, όση κούραση και να κουβάλαγαν, η παρέα ήταν σκοπός και το καπηλειό  τελικός προορισμός, πριν μαζευτούν στα σπίτια τους. Συμπατριώτες και φίλοι μια ζωή, σκληραγωγημένοι νοικοκυραίοι της Αράχοβας, καλλιεργούσαν τα κτήματα ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία  και ξαπόσταιναν στο καπηλειό  τα βράδια, πίνοντας το κρασάκι τους, κουβεντιάζοντας και κάποιες φορές τραγουδώντας τα βάσανά τους! 

‘’Mεσ’ την υπόγεια την ταβέρνα

  Μεσ’ σε καπνούς και σε βρισιές

  Απάνω στρίγγλιζε η λατέρνα

  Όλοι παρέα πίναμ' εψέσ’

  Εψέσ’ σαν όλα τα βραδάκια

  Να πάνε κάτω τα φαρμάκια’’

Σωκρατικό «μάθημα», για όσους θέλουν να ασχοληθούν με τα κοινά

 

Ένας διάλογος μεταξύ Σωκράτη και Γλαύκωνα, αναφορικά με τις γνώσεις που οφείλει να έχει για τα ζητήματα της πόλης, όποιος θέλει να ασχοληθεί με την πολιτική. 

Εισαγωγικά

Ο Γλαύκων του παρακάτω διαλόγου ήταν παππούς του Πλάτωνα από την πλευρά της μητέρας του φιλοσόφου, της Περικτιόνης. Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, στο έργο του «Απομνημονεύματα» (Ο βίος και η φιλοσοφία του Σωκράτους), στον οποίο χρωστάμε και τον υπόψη διάλογο, πληροφορούμαστε τα εξής:

Οσάκις ο Γλαύκων επιχειρούσε να αγορεύσει ενώπιον της Εκκλησίας του Δήμου, επειδή επιθυμούσε να γίνει ένας εκ των αρχόντων της πόλης, ενώ δεν ήταν καλά - καλά είκοσι ετών, και κανένας από τους φίλους και συγγενείς του δεν μπορούσε να τον αποτρέψει,  τον κατέβαζαν από το βήμα δια της βίας και γινόταν καταγέλαστος^. ο Σωκράτης, λοιπόν, όταν μια μέρα τον συνάντησε τυχαία στο δρόμο, βρήκε την ευκαιρία να τον συζητήσει, με σκοπό να τον νουθετήσει πολιτικά.

Να σημειώσουμε ότι τους ασχημονούντες και τους άσχετους ρήτορες στο βήμα της Εκκλησίας του Δήμου, τους κατέβαζαν βιαίως κάτω, με διαταγή του επιστάτη των Πρυτάνεων,  οι Σκύθες τοξότες,  που εκτελούσαν, εν καιρώ ειρήνης, αστυνομικά χρέη, ενώ εν καιρώ πολέμου, ως ιπποτοξότες προηγούνταν του Αθηναϊκού ιππικού, ως οι πλέον ικανοί και έμπειροι έφιπποι τοξότες, ανερχόμενοι στους διακόσιους (200).

2. ΑΡΑΧΟΒΙΤΙΚΗ ΤΡΑΧΑΝΟΠΙΤΑ!

 

Του Στέργιου Μπακολουκά

               Σ’ ένα τραπέζι γύρω από μια πίτα, στριμωχνόταν ακέρια η ευτυχία του κόσμου!

Δυό κούπες κοσκινισμένα άλευρα για τα φύλλα, κι άλλες τόσες  βρασμένος τραχανάς και γάλα, τέσσερα πέντε αυγά, λίγο λάδι και ένα σβολί τυρί τριμμένο μέσα σ’ ένα πιάτο που περιείχε .... γάρο και να! ήταν έτοιμη η τραχανόπιτα.

Η οικογένεια μαζευόταν, να φάει, να κουβεντιάσει, να δώσουν ορμήνιες οι μεγαλύτεροι στους μικρότερους και να χορτάσουν φαγητό κι αγάπη, ανταμωμένα στον κόρφο της Φαμίλιας, τα μέλη της!

Φτωχικό φαγητό Ναι! Φτωχό όμως ΟΧΙ, γιατί συμπύκνωνε γύρω  του πλουσιοπάροχα την θαλπωρή της Οικογένειας!

                Η μάνα ή η γιαγιά έπλαθε έξι φύλλα στο μεγάλο ξύλινο πλαστήρι, τ’ άφηνε μισή ώρα να αποπάρουν και ύστερα, αριστοτεχνικά έκανε τη σύνθεση, έχοντας μπροστά της το μεσαίο τετράγωνο ταψί, αυτό που χώραγε στην ξυλόστοφα του σπιτιού, για να το  φουρνίσει στη συνέχεια στο μοναδικό θηκάρι της.

Ποτέ δεν ξέχναγε το μικρό μυστικό της, που ήταν οι δυο κουταλιές λιωμένο πρόβειο βούτυρο, με το οποίο άλειφε την επιφάνεια της πίτας, αμέσως μόλις τη χάραζε, αυτουργό της τελικής θεσπέσιας ευωδιάς, που αναδεμένη  με τις υπόλοιπες μυρουδιές της,  ανέβαινε απ’ τον μπουχαρέ της σόμπας, ψηλά πάνω απ’ το  καπέλο της, απλώνοντας  ολούθε το κάλεσμά της, για να μαζευτεί η οικογένεια και να ειδοποιηθεί η  γειτονιά, για όσους ήθελαν  να κοπιάσουν  να πάρουν ένα φιλί πίτας!

Φρόντιζε να τροφοδοτεί με λίγα ξύλα κάθε φορά τη μασίνα, για να κρατάει μέτρια θερμοκρασία, ώστε να πάρει το χρόνο της η Τραχανόπιτα και να ροδίσει σιγά σιγά μέχρι να ξεροψηθεί .

1937: Καταπάτηση ακόμη και στον θάνατο

 

Προς

Τον κ. Πρόεδρον της Κοινότητος Αραχώβης

Ενταύθα 

Αίτησης

Ζαχαρία Ι. Ζαχαρή

κατοίκου Αραχώβης

Αράχωβα 20 Δβρ/ου 1937

Προ τινος χρόνου απεβίωσε ενταύθα ο πατήρ μου Ιωάννης Ζαχαρής, όστις ετάφη εν τω κοινοτικώ Νεκροταφείω και εις σειράν ακολουθουμένην διά την ταφήν των νεκρών. Προ αυτού είχεν αποθάνη ο Ιωάννης Γουλιάμος, όστις ετάφη υπό των οικείων του αντικανωνικώς και ανά μέσον των υπαρχουσών δύο σειρών τάφων.

1. Λεβουδιές!

 

Του Στέργιου Μπακολουκά

                  Πολλοί συμπατριώτες μου, τουλάχιστον παλιότερα, έχουν επανειλημμένα χρησιμοποιήσει τη φράση:

‘’ Καλύτερες καλοκαιρινές διακοπές από αυτές, πενήντα μέτρα γύρω από την Τουμαρόβρυσ’ στην Αράχοβα, δεν υπάρχουν’’.

Η φράση συνεχίζει και σήμερα να λέγεται χωρίς  όμως να γνωρίζουμε, ούτε την πατρότητά της, αν και υπάρχουν διάφορες εικασίες και προτάσεις γι’ αυτό, ούτε τον χρόνο κατά τον οποίο ειπώθηκε για πρώτη φορά, αλλά και χωρίς πλέον να την παίρνουν στα σοβαρά οι νέοι άνθρωποι. Η ουσία της όμως δεν μπορεί να σταματήσει να γίνεται πιστευτή, ότι δηλαδή δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα, τουλάχιστον για τις μεγαλύτερες ηλικίες, διότι σ’ αυτούς, αυτό  έχει γίνει πλέον πεποίθηση! 

Στο μπαλκόνι του Παρνασσού το 1954

 

ΔΙΗΜΕΡΕΣ ΧΟΡΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΕΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΑΧΩΒΑ

ΤΟΠΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΛΑΪΚΟΙ ΧΟΡΟΙ

Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΤΣΟΠΑΝΗΔΩΝ

Δύο μέρες – Κυριακή και Δευτέρα – η Αράχωβα το μπαλκόνι του Παρνασσού, έγινε σκηνή χορευτικών επιδείξεων των εθνικών χορών της Ελλάδος, όπως τους χορεύει ο λαός στα βουνά και τ’ ακρογιάλια, οι τσοπάνηδες της Ρούμελης, του Μωρηά και της Ηπείρου, οι λυγερές της Μακεδονίας, της Κρήτης και των άλλων νησιών. Και με την ευκαιρία αυτή έγινε και χώρος εκθέσεως των προϊόντων της φημισμένης αραχωβίτικης χειροτεχνίας. Τις γιορτές ωργάνωσε η «Ομοσπονδία Εκδρομικών Σωματείων της Ελλάδος» με τη σύμπραξι και συνεργασία του Δήμου Αράχωβας και την προσφορά του «Ομίλου Διαδόσεως Εθνικών Χορών» και των ορεσειβίων τσοπάνηδων του Παρνασσού, που κατέβηκαν από τις στάνες και χόρεψαν τους δικούς τους ποιμενικούς χορούς με συνοδεία λαϊκής ορχήστρας του τόπου.

ΥΠΟΔΟΧΗ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥ ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΑΠΟ ΑΡΑΧΩΒΙΤΕΣ ΤΟ 1872

 

Μας γράφουσιν εξ Αραχώβης τα επόμενα:

Σήμερον περί την 6^ην της πρωΐας περί τους διακοσίους εκ των συνδημοτών και φίλων μας επί κεφαλής έχοντες τον Αλέξ. Αλεξανδρόγιαννον[1]και άλλους κομματάρχας, εξεκίνησαν εντεύθεν διευθυνόμενοι εις Ιτέαν όπως προϋπαντήσωσι τον κ. Αντων. Γεωργαντά[2]. Η εντεύθεν έξοδος των ανωτέρω ην πανηγυρικωτάτη καθόσον προηγείτο σημαία λευκή, ταύτην δε παρηκολούθουν τέσσαρες τυμπανισταί και ισάριθμοι αυλισταί και κατόπιν άπαντες οι ανωτέρω άνδρες, όλοι νέοι και καλώς ωπλισμένοι. Εγώ δε δεν ηκολούθησα μείνας ενταύθα όπως ετοιμάσω τα της ενταύθα υποδοχής. Και εν μεν τη Ιτέα εγένετο ούτω πως η τελετή. Άμα φθάσαντος του ατμοκινήτου εν Ιτέα, ο Αλέξανδρος ετοιμάσας λέμβον εισήλθεν εν αυτή μετά της σημαίας και 40 νέων ενόπλων, όπως αναβή εις το ατμοκίνητον, όπερ ήτο το Βυζάντιον, ως και εγένετο. Κατά δε την κατάβασιν του κ. Γεωργαντά εις την λέμβον, οι λοιποί οπλίται όντες παρατεταγμένοι πέριξ του λιμένος, ήρχισαν σφοδρόν πυροβολισμόν, τον οποίον συνώδευσαν διά ζωηρωτάτων ζητωκραυγών υπέρ του κ. Γεωργαντά και Κουτσοπετάλου.

Γ. ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΣ

Γεώργιος Καραθανάσης

Ἀρχιλῃστής  ἐναντίον τριῶν λῃστῶν. Πῶς ἐξηγοράσθη ἡ ἐξόντωσίς των.

Τὰ  εὐεργητικά ἀποτελέσματα ἑνός νομοθετικοῦ διατάγματος.

Εἰς τὴν Ἀνωτέραν Διοίκησιν  Χωροφυλακῆς  Στερεᾶς Ἑλλάδος, τῆς ὁποίας  προΐσταται ὁ ἀντισυνταγματάρχης κ. Μπαρμπέτσης ἐλήφθησαν αἱ λεπτομερεῖς ἐκθέσεις τῶν  ἁρμοδίων ἀρχῶν ἐπί  τοῦ κάτωθι πρωτοφανοῦς γεγονότος, τὸ  ὁποῖον πρό τινων ἡμερῶν ἀνηγγέλθη ἐκ Λαμίας διὰ τοῦ ἑξῆς συντόμου τηλεγραφήματος:

«Ὁ ἐπικεκηρυγμένος λῃστής Γ. Καραθανάσης ἐφόνευσε παρά τὴν Ἀράχωβαν τοὺς ἐπικεκηρυγμένους λῃστάς κ. Κύρκον, Ἀ. Παπαϊωάννου καὶ Φαρμάκην. Μετά τὴν πράξιν του ταύτην ὁ φονεύς λῃστής προσῆλθε καὶ παρεδόθη εἰς τὰς ἐν Λαμίᾳ ἀρχάς.»

Ἐπί τῶν ἀνωτέρω γεγονότων μᾶς γράφει ἐκ Λαμίας τὰ ἑξῆς ἔκτακτος συνεργάτης μας:

Πρὸ δύο μηνῶν διά Νομοθετικοῦ Διατάγματος καθωρίσθη ὅτι οἱοσδήποτε ἐπικεκηρυγμένος λῃστής φονεύσῃ ἕτερον ἐπικεκηρυγμένον λῃστήν ἀπαλάσσεται πάσης περαιτέρω καταδιώξεως. Τὸ Διάταγμα τοῦτο ἐκοινοποιήθη  πρὸς ἁπάσας τὰς δικαστικάς καὶ ἀστυνομικάς ἀρχάς τοῦ Κράτους καὶ  ἔφερεν εἰς ἀναστάτωσιν ὁλόκληρον  τὸν λῃστρικόν κόσμον τῆς  ὑπαίθρου χώρας, μεταξύ τοῦ  ὁποίου  αἱ κρατοῦσαι μέχρι τινός ἀμοιβαία ἐμπιστοσύνη καὶ ἀλληλεγγύη διεσαλεύθησαν σοβαρῶς.

Ἀπό τῆς κοινοποιήσεως τοῦ νέου νομοθετικοῦ μέτρου ἤρχισε καὶ ἡ καταδίωξις μεταξύ τῶν  λῃστρικῶν συμμοριῶν καὶ τὰ  πρῶτα εὐεργετικά ἀποτελέσματα διά τοὺς μαστιζομένους πληθυσμούς τῆς ὑπαίθρου  χώρας ἐξεδηλώθησαν εἰς τὴν  περιφέρειαν  τῆς  Ἀραχώβης.

12/12 Η Μαριώ!

 

Του Στέργιου Μπακολουκά

Από τότε που στάθηκε μπόσικη μπροστά στη γοητεία εκείνου του περαστικού  λυγερού γαλανομάτη, με το ξανθό τρίχωμα, την υγρή μύτη  και το γλυκό κάλεσμα, παίρνοντας τα φιλιά και τα χάδια του σαν υπόσχεση αιώνιας αφοσίωσης, η καθημερινότητά της άλλαξε!  διότι αυτός αποδείχτηκε  …πονηρός μουσαφίρης και αθεράπευτα διαβατάρης, αφήνοντας στη νεαρή νιόβγαλτη παιδούλα,  μονάχα μια φευγαλέα ανάμνηση από την  παρουσία του. Όταν εκείνος έφυγε και τον έχασε, δεν είχε ιδέα  πόσο ακριβά θα πλήρωνε την πρόσκαιρη ξενοιασιά που βίωσε μαζί του. Προς στιγμήν νόμισε ότι η ευτυχία θα  μπορούσε να διαρκέσει, ίσως και παντοτινά! όμως γρήγορα διαψεύστηκε, όταν ήρθε  αντιμέτωπη με την πραγματικότητα, όπου  τα όνειρα δεν είχαν   γλυκό και αίσιο τέλος, αλλά αποδείχτηκαν εργασιακό κάτεργο για την ίδια, γιατί είχαν  σαν  τίμημα  την κοπιαστική, ανατροφική γοητεία  που  ορθώθηκε μπροστά της με σάρκα και οστά, παίρνοντας ίδια μορφή με πέντε αλεπουδίσιες μουσούδες, που ήρθαν στη ζωή, λίγο αργότερα, γεμάτες ζωντάνια, σκανταλιές  και  ανεξάντλητη …όρεξη, τόση, όση εκείνη έπρεπε να καλύψει γράφοντας …υπερωρίες σεργιανώντας τα βουνά και τα πλάγια και εφευρίσκοντας νέους τρόπους σίτισης! αναστατώνοντας και   ….τεντώνοντας έτσι τη ζωή της πέρα από τα όρια που νόμιζε ότι είχε χαράξει και πίστευε ότι άντεχε!

ΕΝΑΣ ΛΗΣΤΗΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ… ΠΡΟΦΗΤΗΣ

 

Ο ΜΠΑΛΟΥΡΔΟΣ: ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΛΗΣΤΗΣ, ΚΑΛΟΓΗΡΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΣ!

Από τους Δελφούς ευρέθηκα μια μέρα στην Αράχωβα της Βοιωτίας και από εκεί θα κατέβαινα στην Δαύλεια.

Ένα απόγευμα που εκαθήμεθα στην μοναδική πλατεία της Αράχωβας – η παρέα δεν ήτο μικρά – και απολαμβάναμε την μουσική του νερού που άφθονο κυλά από τέσσερα μαρμάρινα στόματα αποτελούντα την βάσιν του Ηρώου των πεσόντων το 1912 -1913 Αραχωβιτών, μια νέα ακόμη μαυροφορεμένη γυναίκα επέρασε και μας εχαιρέτισε με τρόπο που έλεγε πως σε κάποιον ήθελε να μιλήση.

Από την παρέα εσηκώθηκεν ένας νεαρός δικηγόρος. Μίλησε λίγο με την νέα γυναίκα και ύστερα την εχαιρέτησε.

Είναι η γυναίκα του κακομοίρη του Μπαλούρδου, είπε σε μένα ο δικηγόρος. Τι του κατέβηκε τον τελευταίο καιρό να γίνει από ληστής καλόγηρος και προφήτης, ακόμη κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει. Απέθανε στας φυλακάς του Συγγρού και άφισε για μόνη κληρονομιά στη γυναίκα του ένα ράσο, τη καλογερική σκούφια του, και κάτι τετράδια με προφητείας και χρησμούς.

Για τον Μπαλούρδο δεν είχα ακούσει ολίγα στο ταξίδι μου. Η φήμη του ως ληστού κατ’ αρχάς, ως προφήτου κατόπιν και θεοπνεύστου είχεν από τον Παρνασσό απλωθή εις όλην την Βοιωτία, την Φθιώτιδα, την Φωκίδα, την Λοκρίδα και έφθασεν ως την Θεσσαλία. Οι χωρικοί ωμιλούσν περισσότερο για ένα θεόπεμπτο και εμπνευσμένον άνθρωπο παρά για έναν ληστή. Ολίγο μάλιστα ακόμη και θα τον έπερναν για ένα όσιο η νεοάγιο γιατί η φήμη των προφητειών του διαρκώς και εμεγάλωνε.

Αραχωβίτισσα με τη ρόκα της

 Φωτογραφία Αραχωβίτισσας που γνέθει με τη ρόκα της, δημοσιευμένη στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ στις 6/11/1949. Η λεζάντα γράφει: Η ζωή ξαναγυρίζει εις την Ρούμελην. Η γυναίκα της Αράχωβας με την ρόκα της.

Δείπνο στα Κελάρια!

 

Του Στέργιου Μπακολουκά

Δεν ήταν τραπέζι αυτό που στρώθηκε! Ένας χαμηλός αρμακάς (σωρός) από πέτρες ήταν που το παράσταινε. Πάνω του ήταν τοποθετημένες με μαεστρία πέντε έξη μακρόστενες άτεχνα κομμένες ξύλινες  τάβλες, τα εμφανέστατα ελαττώματα των οποίων μάταια  επιχειρούσαν να καλύψουν,  ένα μεγάλο  μάλλινο ύφασμα με πολύχρωμα ξεθωριασμένα πλουμίδια, υφασμένα σε αράδες κατά μήκος και το πλάτος του, το οποίο αντικαθιστούσε το …..τραπεζομάντιλο, όπως  και οι ελάτινες  κλάρες που ήταν τοποθετημένες  επάνω στο στρωσίδι  ακολουθώντας την ευθεία των μαδεριών, η μια πάνω στην άλλη σταυρωτά,  επιδιώκοντας να μοιάσουν σε ευρύχωρες γιορτινές πιατέλες φαγητού σαν εκείνες ενός κανονικού σπιτικού σε μέρα γιορτινή .

Αυτό που θ’ ακολουθούσε όμως, πράγματι θα ήταν Δείπνο φαγητού και συνεύρεσης, γιατί τέτοιο θα το έκαναν αυτοί που σε λίγο θα κάθονταν γύρω του, γυναίκες παιδιά και άντρες από τις στρούγκες που αναπτύσσονταν στο δυτικό μέρος από τη λάκκα, με πλάτη στα δασά έλατα, της τοποθεσίας Κελάρια της Αράχοβας του Παρνασσού, κατακαλόκαιρο μια δεκαετία μετά τα μέσα του περασμένου αιώνα, έχοντας κάθε λόγο να γιορτάζουν διότι αυτό στρώθηκε για τα ‘’επινίκια’’  μιας σκληρής και επώδυνης  ‘’μάχης’’ που δόθηκε και  κερδήθηκε, από  έναν  τραχύ και δύσκολο αντίπαλο. Το σημερινό τραπέζωμα θα ήταν γιορτινό, ανεξάρτητα αν κανένας άγιος  δεν ήταν γραμμένος γι’ αυτή τη μέρα στα κιτάπια του ημερολόγιου, αλλά  και του  πολυξεφυλλισμένου και καταταλαιπωρημένου Καζαμία που  γυρόφερνε στις διάφορες καβάτζες απ’ τις αραιές στρούγκες του …τσοπανομαχαλά!

Περί (Α)Ράχοβας

 

Μέρος 1ο
Η κατάληξη

Θα ξεκινήσουμε την έρευνα, αναφορικά με το τοπωνύμιο (Α)ράχοβα, αντίστροφα, δηλαδή  επιχειρώντας πρώτα να ξεδιαλύνουμε το ζήτημα που σχετίζεται με την κατάληξη -οβα (-ova), πασίγνωστη ως σλαβική, και φορτωμένη έως τώρα με βεβαιότητες ως προς την προέλευσή της.

Το πρώτο, λοιπόν, ερώτημα που τίθεται είναι αυτό: «η κατάληξη αυτή όντως είναι αποκλειστικά σλαβική ή απαντάται και σε άλλες γλώσσες, όχι βεβαίως ως δάνειο από την παλαιοσλαβική, αλλά ως αυτοτελής;»

Σύμφωνα με την ισχύουσα άποψη, στις σύγχρονες σλαβικές γλώσσες οι καταλήξεις: -ova, -ovo έχουν την έννοια: “του ανήκειν σε τόπο (οποιονδήποτε)” ή “τόπος (οποιοσδήποτε) που ανήκει σε κάποιον”.

Μάλιστα, το πρωτοσλαβικό μόρφημα (κτητικό ή πατρωνυμικό δηλωτικό τόπων) -ov δημιουργεί επίσης και συσχετιστικά επίθετα, δηλαδή επίθετα (αρσενικό -ov, θηλυκό -ova, ουδέτερο -ovo) που συσχετίζουν κάποιο αντικείμενο με κάποιο άλλο. Δηλαδή, το σλαβικό -ov έχει την ίδια λειτουργία με το ελληνικό -ιος.

Έτσι, όπου εντοπιστεί τοπωνύμιο με τέτοια κατάληξη, χωρίς πολλή σκέψη χαρακτηρίζεται αμέσως ως σλαβικό.

Αν ανατρέξουμε στην αρχαιοελληνική γραμματεία και συγκεκριμένα στους περίφημους “Παράλληλους βίους” του Πλούταρχου, ειδικότερα δε στο “Πελοπίδας - Μάρκελλος”, διαπιστώνουμε ότι τοπωνύμιο Ova(Όβα), υπήρχε έξω από τη Ρώμη, το ενωρίτερο τουλάχιστον από τον 3^ο π.Χ. αιώνα που έδρασε ο ύπατος Μάρκελλος, και το αργότερο το 2^ο μ.Χ. αιώνα που έγραψε ο Πλούταρχος το εν λόγω έργο του.

Συγκεκριμένα, ο αρχαίος συγγραφέας κάνει μνεία μιας πόλης κοντά στη Ρώμη, όπου οι Έλληνες την ονόμαζαν Εύαν και οι Ρωμαίοι Όβα, στην οποία ο Ρωμαίος ύπατος Μάρκελλος θα έπρεπε να τελέσει το μικρό του θρίαμβο, ενώ το μεγάλο του θρίαμβο θα έπρεπε να τελέσει στο Αλβανό Όρος, και όχι στη Ρώμη, λόγω φθόνου των πολιτικών του αντιπάλων. Μάλιστα, εξηγεί και την προέλευση της ονομασίας αυτής της πόλης, που έχει ξεχωριστή σημασία, και τη συσχετίζει με τη λατινική λέξη ovis = πρόβατο.

«Βαθυσκαφής ολκός ριζωμάτων»

 

του Δημήτρη Ηλ. Ρεντίφη

Εκδόσεις ΓΚΟΒΟΣΤΗ, Αθήνα 2023, σελ.552

Από το φθινόπωρο του 1964, που πρωτοέφτασε ο Δημήτρης Ηλ. Ρεντίφης, ως καθηγητής Φιλόλογος, στο εξατάξιο τότε Γυμνάσιο της Αράχοβας, μέχρι σήμερα, συμπληρώνονται εξήντα (60) χρόνια.

Ήμουν, τότε, στην αρχή της τρίτης (Γ΄) τάξης, δηλαδή, ούτε πρωτάκι άπειρο, αλλά ούτε τελειόφοιτος που θα μπορούσα να κρίνω με ικανοποιητικούς όρους έναν καθηγητή μου. Αυτό, όμως, που θυμάμαι ακόμα και σήμερα είναι ότι μέσα σε λίγες εβδομάδες μετά την έναρξη του σχολικού εκείνου έτους, μια έντονη φήμη άρχισε να πλανιέται στο Γυμνάσιο για τον νέο αυτόν Φιλόλογο από τους Τσουκαλάδες. Φήμες, για άλλου τύπου καθηγητή, που μαγνήτιζε την τάξη με τις γνώσεις του και με τη μεγάλη του όρεξη για διδασκαλία.

Την άλλη χρονιά το διαπίστωσα ο ίδιος, όταν ανέλαβε να μας διδάξει Λατινικά, έστω για λίγο καιρό, καθόσον καταργήθηκε το μάθημα αυτό, με βάση το νέο τότε αναλυτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ακολούθησε. Αργότερα, διδάχτηκα επίσης από τον ίδιο: Ιστορία για λίγο διάστημα, Ψυχολογία, καθώς και Αρχαία Ελληνικά. Ως τελειόφοιτος είχα πλέον διαμορφώσει άποψη για τον καθηγητή Δημήτρη Ρεντίφη, που συνοψίζεται σε μια μόνο λέξη:  ανεπανάληπτος!

Εάν, όμως, τότε κάποιος με κτυπούσε στην πλάτη και μου ψιθύριζε ότι αυτός ο καθηγητής θα με / μας δίδασκε και εξήντα (60) χρόνια μετά, αυτό δεν θα μπορούσα, όχι μόνο να το σκεφτώ, αλλά ούτε να το φανταστώ^. θα έμοιαζε απλώς σαν μια τρελή σκέψη στο μυαλό μου. Και, όμως, συνέβη και, πράγματι, εξακολουθεί να με / μας διδάσκει ως επιφανής φιλόλογος με την ίδια ζέση, με τον ίδιο οίστρο, και σίγουρα με μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία, που προκύπτει μέσα από τα εξήντα (60) χρόνια βαθυσκαφούς έρευνάς του σε ποικίλα θέματα Φιλολογίας, Φιλοσοφίας, Λογοτεχνίας, Λαογραφίας και Θεατρολογίας.

Η τελευταία φορά που «μπήκαμε» στην… «τάξη» του ήταν πριν πέντε (5) ακριβώς έτη, με το όγδοο βιβλίο του: «Πηγάσιοι Δρόμοι», εκδόσεις «Γκοβόστη». Τώρα, με το νέο του βιβλίο: «Βαθυσκαφής Ολκός Ριζωμάτων», εκδόσεις «Γκοβόστη», Οκτώβριος 2023, χτύπησε ξανά κουδούνι για να μας μαζέψει και πάλι στην.. «αίθουσα».